Çin’in Nadir Toprak Kısıtlamaları: Kriz Kapıda!

ÇİN’İN İHRACAT KISITLAMALARI OTOMOTİV SEKTÖRÜNÜ SARSIYOR

Çin’in Nisan 2025 itibarıyla nadir toprak mıknatısları için uygulamaya koyduğu ihracat kısıtlamaları, küresel otomotiv endüstrisinde büyük sarsıntılara yol açıyor. General Motors, Toyota, Volkswagen, Hyundai gibi devleri barındıran Otomotiv İnovasyonu İttifakı, 9 Mayıs’ta Trump yönetimine yazdığı mektupta, bu mıknatısların kıtlığının, ABD’deki otomobil fabrikalarının kapanmasına neden olabileceği konusunda uyardı.

Nadir toprak mıknatısları, otomatik şanzımanlar, alternatörler, silecek motorları, kilitlenme önleyici fren sensörleri, emniyet kemerleri, direksiyon sistemleri ve kameralar gibi çok kritik bileşenlerde yer alıyor. İttifak, “Bu elementlere güvenilir erişim olmazsa, otomotiv tedarikçileri üretim yapamaz. Bu, üretim hacimlerinin azalması veya montaj hatlarının tamamen durması anlamına gelebilir” dedi. Ayrıca, MEMA ve Araç Tedarikçileri Derneği mektubu imzalayarak kriz konusundaki ciddiyeti vurguladı.

ÇİN’İN İHRACAT KISITLAMALARI VE SONUÇLARI

Çin, küresel nadir toprak mıknatısları işleme kapasitesinin %90’ından fazlasını kontrol ediyor. Nisan başında yürürlüğe giren yeni düzenlemeler, ihracatçıların Pekin’den lisans almasını zorunlu kılıyor. Fakat bu süreç, belirsizliklerle dolu ve yüzlerce sayfa belge gerektiriyor. Nisan ayında Çin’den nadir toprak mıknatıs ihracatı, bu nedenle yarı yarıya düştü.

Volkswagen’in bazı tedarikçileri gerekli lisansları alabilse de, Hintli otomobil üreticileri henüz lisans alamadı ve Haziran başında üretimlerini durdurma riskiyle karşı karşıya bulunuyor. Alman Bosch, tedarikçilerinin Çin’in “karmaşık ve zaman alıcı” lisans süreçlerine dair şikayetlerini aktardı.

TRUMP’IN TEPKİSİ VE TİCARET GÖRÜŞMELERİ

ABD Başkanı Donald Trump, 31 Mayıs’ta Truth Social platformunda, Çin’i tarifeler ve ticaret kısıtlamalarını geçici olarak kaldırmayı öngören anlaşmayı ihlal etmekle suçladı: “Çin, bazıları için şaşırtıcı olmayacak şekilde, bizimle yaptığı anlaşmayı tamamen ihlal etti.”

ABD Ticaret Temsilcisi Jamieson Greer, CNBC’ye yaptığı açıklamada, Çin’in nadir toprak mıknatıs ihracatındaki kısıtlamaları kaldırmayı kabul ettiğini, ancak yeterince hızlı bir şekilde hareket etmediğini belirtti: “Bu kritik minerallerin bazıları söz verildiği gibi akmıyor.” Hazine Bakanı Scott Bessent ve Greer, bu ay Cenevre’de Çinli yetkililerle konuyu görüştü, fakat ilerleme sınırlı kaldı.

TİCARET SAVAŞI VE İTHALAT RİSKİ

Çin’in Washington Büyükelçiliği, ihracat kontrollerini kötüye kullanan tarafın ABD olduğunu, özellikle yarı iletken sektöründe bunun görüldüğünü savundu. Görüşmelere yakın bir ABD’li yetkili, Cenevre’deki görüşmelerin yalnızca tarifeler ve Çin’in karşı tedbirlerine odaklandığını, ABD’nin ihracat kontrollerinin anlaşmanın parçası olmadığını ifade etti. Ancak Pekin’in lisans süreçlerini uzatması, Washington’un misilleme olarak yeni ihracat kontrolleri getirebileceği endişesini yaratıyor.

TÜRKİYE OTOMOTİV SEKTÖRÜNE ETKİLERİ

Türkiye’de otomotiv sektörü, küresel tedarik zincirine bağımlı olduğundan bu krizden etkilenebiliyor. Ford Otosan, TOGG, Toyota Türkiye ve Hyundai Assan gibi üreticiler, nadir toprak mıknatısları içeren bileşenleri ithal ediyor. Çin’den gelen sevkiyatların aksaması, Türkiye’deki üretim hatlarında gecikmelere veya maliyet artışlarına neden olabilir. Özellikle TOGG’un elektrikli araç üretiminde kullandığı mıknatıslar bu kıtlıktan doğrudan etkilenebiliyor.

ÇÖZÜM ARAYIŞLARI VE GELECEK PLANLARI

Otomotiv İnovasyonu İttifakı CEO’su John Bozzella ve MEMA CEO’su Bill Long, sorunun hâlâ çözülmediğini ve endişe verici olduğunu belirtti. Ancak Trump yönetiminin konuya üst düzey müdahale etmesine minnettar olduklarını ifade ettiler. Uzun vadede, ABD ve müttefikleri nadir toprak tedarik zincirini çeşitlendirmek için çalışmalarını sürdürüyor. Örn; MP Materials, 2025 sonuna kadar Teksas’ta 1.000 ton neodimyum mıknatıs üretmeyi hedefliyor, ancak bu, Çin’in 2018’deki 138.000 tonluk üretiminin yalnızca %1’ini karşılıyor. Tesla ise nadir toprak kullanımını %25 oranında azalttığını ve gelecekte tamamen ortadan kaldırmayı planladığını açıkladı.