EBYÜ Biyoloji Bölümü Projesi Yürütülüyor

ERZİNCAN’DA SCROPHULARIA BİTKİ GRUBUNA YENİ ARAŞTIRMALAR

Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü, arıların haricindeki zararlı böcek gruplarını kendine çekmeyen “Scrophularia” (sıraca otu) bitki grubunun kimyasal savunmalarını araştırıyor. EBYÜ Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü Botanik Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Ali Kandemir’in liderliğindeki ve İl Milli Eğitim Müdürlüğü ile İstanbul Üniversitesinden bir danışmanın bulunduğu 8 kişilik ekip, TÜBİTAK projesi çerçevesinde sıraca otu üzerinde çalışma yürütüyor. Munzur Dağları ve çevresindeki 8 sıraca otu üzerinde yapılan araştırmalarda, bu bitkilerin arılar tarafından özelleştirildiği ve sinek, kelebek gibi nektar ve polen hırsızı böcekleri kendi kimyasallarını salgılayarak uzaklaştırdıkları tespit edildi. Araştırmacılar, böceklerin uzak tutulmasında nektar ve koku kimyası arasındaki ilişkiyi inceleyecek. Projenin sonunda, sıraca otunun zararlı böcekler için doğal bir kovucu potansiyeli olup olmadığını belirleyecekler.

BITKİLERİN KENDİ KORUNMA STRATEJİLERİ

Proje yürütücüsü Prof. Dr. Ali Kandemir, bazı bitki türlerinin kendilerine zarar veren böceklere karşı stratejiler geliştirdiğini belirtti. Yapısal ve fiziksel stratejilerin yanı sıra, bitkilerin salgıladıkları kimyasallarla bir savunma mekanizması oluşturduğunu ifade ederek, “Böcekler dahil bitkilerin hayvanlar tarafından yenilmesine ‘otçulluk’ deniyor. Bitkiler de otçulluktan korunmak için stratejiler geliştirmiştir” diye konuştu. Kandemir, bitkilerin dikenli veya tüylü olma gibi yapısal stratejiler geliştirdiğini ve bu tür savunma mekanizmalarının yanı sıra kimyasal stratejilerin de bulunduğunu belirtti. “Bitkiler metabolitler adını verdiğimiz kimyasal maddeler üretir ve bu kimyasallar aracılığıyla kendilerini yemeye karşı koruyabilir” dedi.

NEKTAR VE KOKU KİMYASININ ARAŞTIRILMASI

Kandemir, bitkilerin korunma mekanizmaları içinde en kritik olanın kimyasal savunma mekanizması olduğunu vurguladı. Bu mekanizmanın iyi olduğu bitki gruplarının besin değeri açısından düşük ve fakir olduğunu dile getirerek, sıraca otu bitkisinin Türkiye’de 66 türünün bulunduğunu aktardı. Önceki TÜBİTAK projesinde sıraca otu türlerinin arılara özelleşmiş olduğunu ve diğer böcek gruplarını kendisinden uzak tuttuğunu fark ettiklerini bildirdi. Kandemir, son araştırmalar sonucunda TÜBİTAK’a yeni bir proje sunduklarını ve “Arılar dışında diğer böcek gruplarını kendisine yaklaştırmayan kimyasal bileşikleri belirlemek mümkünüldir” düşüncesi ile hareket ettiklerini belirtti. Erzincan ve çevresindeki 8 sıraca otu türünün nektar ve koku kimyasının bileşenlerini ortaya çıkaracaklarını ifade eden Kandemir, ayrıca diğer bitkilerin de analiz edilerek mukayeseli bir çalışma yapacağını açıkladı. “Arıların özelleşmesini sağlayan ve diğer böceklerin bitkiden uzak kalmasına neden olan bileşikleri anlamaya çalışacağız” dedi.