Uzmanlar, rastgele satilan, üzerinde emisyon ve garanti belgeleri olmayan sobalarin satin alinmamasini istiyor. Bakanlik ayrica bacalarin mutlaka temizlenmesi ve kuralina uygun sekilde yapilmali gerektigini de vurguluyor.
Türkiye’de yüzde 20’si temizlenmeyen bacalar olmak üzere evlerde bilinçsizce alinan sobalar ve yanlis kullanim sebebiyle kis aylarinda karbon monoksit zehirlenmeleri yasanip, onlarca aile zehirlenip ölüyor veya hastanelik oluyor.
Günün büyük bölümünü odada geçiren yasli, çocuk ve gebe kadinlar ise sizan karbon monoksit gazindan en çok zehirlenenler arasinda. Kömürün eksik yanmasi sonucu sizan karbon monoksit gazi, renksiz ve kokusuz olmasi sebebiyle fark edilemiyor. Solundugunda ise kanin oksijen tasima kabiliyetini düsürerek zehirleyebiliyor. Bas agrisi, bas dönmesi, soluk alip vermede güçlük, astim, göz yasarmasi, öksürük, halsizlik, yorgunluk, hatta ileriki safhalarda ölüme dahi sebep olabiliyor. Sizan duman ayrica göz, burun, bogaz ve akciger tahribatina neden olup, çikan kimyasallar ise akciger kanserine yol açabiliyor.
Çevre ve Orman Bakanligi, siddetli kis aylari öncesinde il müdürlükleri ve belediyeler araciligi ile halki dikkatli olmalari konusunda uyari bulundu. Bacalar temizlenmemesi ve yakicilarin (sobalar, sofbenler ve kombiler) dogru sekilde dogru yere kurulmamasi halinde yakitlarin (kömür, odun, dogal gaz, LPG, karosen ve gaz yagi) eksik ve verimsiz yandigini hatirlatan Bakanlik yetkilileri valilikler, belediyeler, dogal gaz dagitim sirketleri ve kömür saticilarinin baca temizligi için halki her yil uyarmalari gerektiginin altini çizdi.
Yetkililer, baca temizliginin mutlaka yapilmasi gerektigini, bacalarin nasil temizlenecegi ve sobalarin, kombilerin, sofbenlerin odalara nasil kurulacaginin ögretilmesi gerektigini belirtiyor. Soba satin alinirken emisyon belgesi ve garantisi bulunanlarin alinmasi da isteniyor.
Il Çevre ve Orman Müdürlügü uzmanlari, soba çesitlerindeki baglanti ve ayar yerlerindeki sizdirmazligi yeterli olmayanlarin içlerine çok miktarda hava girdigini, bunun da kömürü daha hizli bitirdigini söyledi.
Özellikle rüzgarli (Lodoslu) havada, sizdirmazligi yetersiz sobalarda baca tepmesi sonucu yayilan karbon monoksitin zehirlenmelere yol açigini vurgulayan uzmanlar, isi yayma bölgesi olmayan sobalarin odayi degil baca ve havayi isittigini belirtiyor.
Uzmanlar, “Uyutulmayan veya yanmasi devam ettirilmeyen sobalar, en az yüzde 35 oraninda daha fazla yakit tükettiriyor. Teneke sobalar ise yakiti normalden çok kullandirmanin yaninda havayi da kirletiyor. Alttan tutusturulan sobalarda ise uçucusu düsük kok ve antrasit kömür gibi yakitlarin kullanilmasi gerekir.” ifadelerini kullandi.
Samsun Itfaiye Müdürlügü yetkilileri ise soba bacalarinin temizlenmeden yakilmamasini istedi. Karsilastiklari soba zehirlenmelerinin büyük bölümünün bacalarin tikali veya asiri pis olmasindan kaynavlandigina dikkat çeken yetkililer, vatandaslari duyarli olmaya davet etti.
SOBALAR, BILINÇLI SEKILDE YAKILMALI, BACALAR MUTLAKA TEMIZLENMELI
-Alinacak sobanin her seyden önce emisyon ve garanti belgesi bulunmali
-Nereye, ne sekilde kurulacagi il ilgili el kitapçigi olmali
-Baglanti ve ayar yerleri, izgara alti ve kapak kenarlarindan hava sizintisi olmadigi garanti edilmeli
-Sobanin hava ayar kanallari kapatildiginda yanma durmali veya yavaslamali
-Baglanti ek ve yerleri yüksek sicakliga dayanikli ve zamanla bozulmayan contayla sizdirmaz sekilde yapilmis olmali
-Bacadan atilan toz miktari 8 gram/saati geçmemeli ve isi verimi en az yüzde 70 olmali
-Sobaya atilan kömür kademe kademe isinarak kor üzerine gelmeli
-Yanma esnasinda bacadan gözle görülür kirletici madde atilmamali
-Kömür yanma bölgeleri sicakligi korumak için refrakter tugla ile kapli, isi yayma bölgesi ise tuglasiz olmali
-Soba, uçucusu yüksek kömürler için üstten yakilacak sekilde düzenlenmeli
-Izgarasiz krom alasimi demir olmali
-Bacanin kapanmasini önleyici bir tertibat bulunmali ve kömürün yanmasini saglayan birincil hava ayarlanabilmeli
-Bacalarda mutlaka baca basligi kullanilmali. Aksi durumda rüzgarli havalarda zararli ve zehirli gazlar teperek zehirlenmelere neden olur.
-Bacalar yeterli oranda yalitimli olmali. Yalitilmamis bacalar hizli sekilde sogur. Soguyan bacalarda sicak gaz içindeki nem yogunlasarak bacalarda daha hizli tikanmalara ve duvarlarda lekelenmelere neden olur. Sobada baca çekisi ve yanma verimliligi düser.
