Haber – Değerlendirme: Zülfikar Doğan (ANKARA) – Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, dolaylı vergi gelirlerinin payını düşüreceklerini ve dolaysız vergi tahsilatını artırarak vergi gelirlerini yükselteceklerini açıkladı. Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) denetim seferberliği başlattı. GİB’in 2024 yılı Faaliyet Raporu’na göre, 580’i merkezde, 40.085’i taşra örgütünde olmak üzere toplam 40.665 personeli bulunuyor. Ancak, memurlar, denetim elemanları ve kontrolörler göz önüne alındığında, yeterli personel olmadığı açıkça görülüyor. Bakan Şimşek’in Organize Sanayi Bölgeleri ve şehirler arası yollardaki denetimlerle vergi gelirlerini artırma planı, bütçe açığındaki artışla bağlantılı görülüyor. Ocak-Mart döneminde bütçe açığının 702 milyar TL’ye ulaşması, 15 Mayıs’ta açıklanacak verilerle 1 trilyon TL’ye yaklaşması bekleniyor. Dolaylı vergilerin payı nedenle nasıl azalacak? Bakan, dolaylı vergilerin payını azaltacaklarını söylemesine rağmen, dolaylı vergi oranlarında bir indirim yok. Gelir ve kurumlar vergisi gibi doğrudan vergilerin payını artırmak için vergi denetimleriyle sağlanacak cezalar dikkat çekiyor. GİB Faaliyet Raporu’na göre, 2024’te KDV ve ÖTV toplam vergi gelirlerinin payı yüzde 51,71, dolaylı vergiler ise yüzde 65,90. Son 10 yılda dolaylı vergilerin payı ortalama yüzde 66,05 oldu. Dolaylı vergilerin adaletsizliği ve yoksullaşmayı derinleştirmesi, dolaysız vergi kaybının 3 trilyon TL olduğu gerçeği, hükümetin samimiyetini sorgulatıyor

DOLAYLI VERGİLERİN PAYI AZALACAK MI?

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in, vergi gelirleri içinde dolaylı vergilerin (KDV, ÖTV, ATV, ÖİV, ŞOV) payını azaltacaklarını ve dolaysız vergi (Kurumlar Vergisi, Gelir Vergisi, Veraset ve İntikal Vergisi vb.) tahsilatını artırarak vergi gelirlerini yükselteceklerini açıklaması üzerine Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB), denetim seferberliği başlatmak için harekete geçti. GİB’in 7 Nisan’da yayınlanan 2024 yılı Faaliyet Raporu’na göre, yılbaşı itibarıyla toplam 40 bin 665 personeli var. Bu sayı, vergi dairelerinde çalışan memurlar, saha denetimi yapan vergi denetim elemanları ve vergi kontrolörleri dahil edildiğinde ülke genelinde yoğun ve yaygın vergi denetimi için yetersiz kalıyor.

VERGİ DENETİMİ İLE GELİR ARTIRMA FORMÜLÜ

Bakan Şimşek’in Organize Sanayi Bölgeleri ve şehirler arası yollarda polislerle birlikte görevlendirilmiş vergi elemanlarının denetimiyle vergi gelirlerini artırma planı, bütçe açığındaki olağanüstü yükseliş ve hazinenin daha yüksek faizle daha fazla borçlanma ihtiyacıyla ilişkili. Ocak-Mart döneminde 702 milyar TL’ye ulaşan üç aylık bütçe açığının, 15 Mayıs’ta açıklanacak nisan ayı merkezi yönetim bütçe gerçekleşmeleri verileriyle 1 trilyon TL’ye yaklaşması bekleniyor. 2025 bütçesinde yılsonu için 1,9 trilyon TL hedeflenen bütçe açığının yaklaşık yüzde 50’sinin 4 ayda gerçekleşmesi durumunda, yılsonu hedefinin sapması ve ek bütçe ihtiyacının gündeme gelmesi kaçınılmaz görünüyor.

ARTAN FAİZLERİN ETKİLERİ

19 Mart siyasi gelişmelerinin ardından Merkez Bankası ve bankaların uyguladığı politika faizi ile mevduat ve ticari kredi faizlerinin yüksek artışları, hazinenin iç borçlanma ihalelerindeki faiz maliyetini ciddi şekilde yükseltti. Bu durum, kamu borç stokunun faiz ödemelerinin ana para ödemelerini aşmasına yol açtı. Her 100 TL’lik iç borç geri ödemesi için 130-140 TL arasında yeni borçlanmaya gitmesi zorunlu hale gelen hazine, kaynak ihtiyacını karşılamak için vergi denetimi seferberliğine ve vergi cezalarının tahsilatına hız vermek zorunda kaldı.

KDV VE ÖTV PAYI NE OLACAK?

Bakan Şimşek’in, dolaylı vergilerin payını azaltma açıklamalarına rağmen dolaylı vergi oranlarında bir indirim planı bulunmuyor. Bunun yerine, gelir ve kurumlar vergisi gibi doğrudan vergilerin payının artırılması hedefleniyor. Denetimlerde matrah uyuşmazlıkları ve beyan eksiklikleri gibi nedenlerle vergi cezaları kesilecek ve gecikme faizi uygulanarak ek gelirler sağlanması amaçlanıyor. GİB’in Faaliyet Raporu’na göre, 2024 yılında KDV ve ÖTV’nin toplam vergi gelirleri içindeki payı yüzde 51,71, dolaylı vergilerin toplam payı ise yüzde 65,90’a ulaşırken, dolaysız vergilerin oranı yüzde 34,10 olarak gerçekleşti.

DOLAYLI VERGİLERİN ETKİSİ

Dolaylı vergiler, gelir dağılımındaki eşitsizliği derinleştiren en büyük etkenlerden biri olarak öne çıkıyor. Zenginlerden yoksullara kadar herkesin harcamalarında dolaylı vergiler eşit oranda kesiliyor, buna karşın doğrudan vergilerin payı, dolaylı vergi oranlarının yarısı düzeyinde kalıyor. 2025’te uygulanacak vergi politikalarının, sadece gelir ve ücret üzerinden değil, dolaylı vergiler üzerinden de etki edeceği düşünülüyor. Bakan Şimşek’in bu oransal yapıyı değiştirme söylemine rağmen, dolaylı vergi oranlarının azalmayacağı ve vergi gelirlerinin artırılması konusunda atılacak adımların gerçekliğinin sorgulanabilir olduğu görülüyor. 2025 bütçesinde devlete sağlanan muafiyet ve istisnaların toplamı ise 3 trilyon TL düzeyinde. Bu durum, iktidarın ve ekonomi yönetiminin vergi gelirlerini artırma konusundaki samimiyetini sorgulatan bir tablo oluşturuyor.