FİZİKİ SESSİZLİK VE TÜRKİYE’DEKİ EKONOMİK DURUM

İktisatçı Mahfi Eğilmez, “Büyük Sessizlik Kuramı” adlı yazısında, fizikçi Enrico Fermi’nin, evrendeki uygarlıkların var olmasına rağmen iletişim eksikliğini sorgulayan Fermi Paradoksu’nu, Türkiye’nin ekonomik ve sosyal problemlerine uyarladı. Yüksek enflasyon, düşük büyüme, gelir dağılımındaki dengesizlik ve orta sınıfın yok oluşuna rağmen toplumun geniş kesimlerinin hayat pahalılığına ses çıkarmamasını “Türkiye’ye özgü bir büyük sessizlik” olarak tanımladı. Eğilmez, “Satın alma gücümüz eridi, özel okul fiyatları Avrupa’yı geçti, ama kimse sesini çıkarmıyor” şeklinde ifade ederek bu sessizliğin gerisindeki dinamikleri inceledi.

FERMİ PARADOKSU VE TÜRKİYE’NİN SESİZLİĞİ

Eğilmez, Fermi Paradoksu’nun, evrende uygarlıkların var olma ihtimaline rağmen bu uygarlıklardan iz veya iletişim olmamasını anlatan çelişkiyi hatırlattı. Türkiye’de ise ekonomik sorunlar karşısında toplumun sessizliğini bu paradoksa benzetti: “Yaşam giderek pahalı hale geliyor, ama buna ses çıkaranların sayısı az. Herkes sessizce artan fiyatlara uyum sağlıyor.” Eğilmez, bu sessizliğin, özellikle düşük gelir grubundaki bireylerin durumu “kader” veya “sınav” olarak kabullenmelerinden kaynaklandığını aktardı.

TÜRKİYE’NİN TEMEL EKONOMİK SORUNLARI

Eğilmez, Türkiye’deki başlıca ekonomik sorunları şu şekilde sıraladı: Yüksek enflasyon ve düşük büyüme. Son yıllarda ekonomik büyüme yavaşlarken, enflasyon hızla artış gösterdi. TÜİK verilerine göre, Nisan 2025’te yıllık enflasyon %65 seviyelerine ulaştı. Gelir dağılımındaki bozulma ise, nüfusun 17 milyonunun Portekiz (27 bin dolar), 17 milyonunun Brezilya (10 bin dolar), 17 milyonunun Tayland (7 bin dolar) ve 51 milyonunun Mısır (3 bin dolar) seviyesinde yıllık gelire sahip olmasıyla ortaya çıkıyor. Orta sınıfın yok oluşu, sosyal ve ekonomik dengeyi tehdit ederken, Eğilmez, “Orta sınıfın yok olması, çok büyük bir sorun” dedi.

ÖZEL OKUL ÜCRETİ VE SATIN ALMA GÜCÜ

Eğilmez, özel okul ücretlerini örnek göstererek, satın alma gücünün eridiğini vurguladı: Türkiye’de özel okul ücretleri yıllık ortalama 30 bin dolar seviyesine çıktı. Buna karşın Portekiz’de 6 bin dolar, Brezilya’da 5 bin dolar, Fransa ve Almanya’da ise 20 bin dolar olarak belirlendi. Türkiye’deki ücretler, kişi başına geliri 4 kat daha yüksek olan Avrupa ülkelerini bile geçti. Eğilmez, “Eskiden gelirler düşüktü, ama hayat Avrupa kadar pahalı değildi. Satın alma gücü yüksekti. Şimdi kiralar, otomobil ve gıda fiyatları dünya ortalamalarını aştı” diye belirtti. Bu durumun, son on yıl içinde ve “faiz neden, enflasyon sonuç” yaklaşımının uygulandığı son yıllarda daha belirgin hale geldiğini de vurguladı.

TOPLUMUN SEBEPLERİ SYMPTOMATİK OLARAK BELİRLENİYOR

Eğilmez, toplumun tepkisizliğine neden olan faktörleri şu şekillerde açıkladı: Düşük gelir grubundaki bireylerin durumu “kader” veya “sınav” olarak kabullenmesi. Geliri Tayland ve Mısır seviyesinde olan 68 milyon kişi, bunu bir kabullenme olarak görüyor. Avrupa düzeyinde daha yüksek gelire sahip olan 17 milyon kişi ise, buna rağmen daha fazla itiraz etse de, bu ses genel tepkileri etkilemiyor. Ekonomik yanılsama durumu, düşük tutulan döviz kuru ile birlikte yüksek gelir yanılsaması yaratırken, fiyatların aslında Avrupa seviyesini aştığı gerçeği göz ardı ediliyor.