İRAN-İSRAİL SAVAŞININ ÇATISI

İran ile İsrail arasında tırmanan çatışmalar sırasında, bölgedeki büyük güçlerden biri olan Çin’in üzerinde odaklanılıyor. Görüşmelerin ana kıymetlerinden birini İran’ın neredeyse bütün petrolünü ithal eden Çin oluşturuyor. Çatışmanın gidişatında doğrudan rol almayan Çin, gelişmeleri dikkatle takip ediyor. Ancak, Pekin’in İran’a askeri destek sağlaması beklenmiyor. Çin’in Tahran’a sunacağı destek, sözel açıklamalar ve insani yardımların ötesine geçmeyeceği üzerinde duruluyor.

ÇİN’İN ORTADOĞU POLİTİKASI

Çin, 2023 yılında İran ve Suudi Arabistan arasında yaşanan diplomatik normalleşmeye arabuluculuk yapmıştı. Bu durum, Pekin’in bölgede ABD’nin etkisini dengelediği şeklinde yorumlanmıştı. Ancak, son iki yıl içinde Ortadoğu’daki etkisi sorgulanmaya başlandı. Savaşın uzaması halinde Çin’in ekonomik kayıplar yaşayabileceği belirtiliyor. İran petrolünün büyük bir kısmını satın alan Çin, bu kaynağa düşük maliyetlerle erişiyor. Ancak, çatışmaların alevlenmesi tedarik zincirinde zorluklara ve fiyat artışlarına yol açabiliyor. Öte yandan, Çin’in ithal ettiği petrolün yarısı İran’ın tehditlerine maruz kalan Hürmüz Boğazı’ndan geçiyor.

ÇİN’İN DENGELİ POLİTİKASI

Çin’in Ortadoğu’daki çıkarları sadece enerji ile sınırlı değil. İran, Pekin’in bölgedeki jeopolitik hesapları açısından önemli bir yer tutuyor. ABD’nin bölgede on binlerce askeri bulunurken, Çin hem İran ile hem de Körfez ülkeleriyle ilişkilerini dengelemeye çabalıyor.

Çin, “İran’a tam destek” ifadelerinden uzak durmuş durumda. Devlet Başkanı Şi Cinping’in Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile gerçekleştirdiği son telefon görüşmesinde, İsrail’in İran’ın egemenliğini ihlal ettiğine dair bir yorum söz konusu olmadı. Ayrıca, ABD’ye yönelik doğrudan bir çağrı da yapılmadı. Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi’nin İsrailli mevkidaşıyla gerçekleştirdiği görüşmede de benzer biçimde kınama ifadelerine yer verilmedi. Uzmanlar, Çin’in diplomatik çözüm için bir arabuluculuk girişiminde bulunmadığını, bu nedenle İsrail tarafından bağımsız bir arabulucu olarak değerlendirilemediğini ifade ediyor.

TİCARETE DÖNÜŞEN SİYASET

Çin, savaşın patlak vermesini istemiyor; fakat bu durumdan taktiksel kazanç elde edebileceği yorumları yapılıyor. Uzun süreli bir çatışma, ABD’nin Asya’daki askeri varlığını Ortadoğu’ya kaydırmak zorunda bırakabilir. Bu ise Çin’e Tayvan gibi alanlarda daha fazla hareket kabiliyeti sağlayabilir. Uzmanlar, Çin’in Ortadoğu’daki krizden elde edeceği derslerin, Tayvan’a yönelik olası askeri müdahalelerde belirleyici olabileceği görüşünde birleşiyor. Yaşananlar, Pekin açısından sadece bir jeopolitik gelişme değil, aynı zamanda büyük bir sınav niteliği taşıyor.