KIBRIS’IN TARİHİ SÜRECİ

Kıbrıs Barış Harekatı’nın 51. yıl dönümü, adanın tarihindeki önemli dönüm noktalarından birini yeniden hatırlatıyor. Osmanlı Devleti’nin 1878’de Rusya’ya karşı yaşadığı savaş yenilgisinin ardından, Kıbrıs geçici olarak İngiltere’ye kiralandı. Ada, 5 Kasım 1914’te İngiltere tarafından tek taraflı olarak ilhak edildi. Kıbrıs’ın İngiliz yönetimine resmi devri ise 1923’te imzalanan Lozan Antlaşması ile gerçekleşiyor.

Kıbrıslı Rumlar, 1821 yılından bu yana hayalini kurdukları “Enosis” yani Kıbrıs’ın Yunanistan’a bağlanma planını, İngiliz yönetimi döneminde fazla açıkça dile getirmeye başladı. Yunanistan’ın desteğini de alan Rumlar, adayı tamamen ele geçirebileceklerini düşünseler de diplomatik yollarla hayallerine ulaşamayınca silahlı mücadeleye yöneldi. Bu nedenle 1955 yılında EOKA terör örgütünü kuran Kıbrıslı Rumlar, 1 Nisan’da kanlı saldırılara başlamış oldu.

EOKA, “Enosis”e karşı olan herkesi hedef alırken, 1958 yılı sonuna kadar 400 Rum, 109 Türk ve 100 İngiliz’in hayatını kaybetmesine sebep oldu. Ayrıca 33 Türk köyünün sakinleri baskılar nedeniyle göç etmek zorunda kaldı. Kıbrıs Türkleri ise direniş göstererek, 1958 yılında tüm savunma yapılarını Türk Mukavemet Teşkilatı (TMT) adı altında birleştirdi. Adadaki kaos durumu, 1959 yılında imzalanan Zürih ve Londra Antlaşmaları ile kontrol altına alındı. Bu anlaşmalarla Türkiye, Yunanistan ve İngiltere’nin garantörlüğünde 1960’ta Kıbrıs Cumhuriyeti kuruldu. Ancak 1963’te Rum yönetimi, Türk toplumuna anayasa ile tanınan hakları tek taraflı olarak kaldırdı ve saldırılar yeniden başladı.

20 Aralık 1963 gecesi, Kıbrıslı Türkler’in vurularak öldürülmesiyle başlayan olaylar tarihe ‘Kanlı Noel’ olarak geçti. Bu saldırılar sonucunda 364 Kıbrıslı Türk hayatını kaybetti ve 103 Türk köyü boşaltıldı. 24 Aralık’ta gerçekleştirilen saldırılar sırasında, Türk Alayı’nda görevli Binbaşı Nihat İlhan’ın eşi ve üç çocuğunun evlerinde katledilmesiyle; bu trajedi, Kıbrıs Türk halkının uğradığı vahşetin en acı sembollerinden biri oldu.

5 Ağustos 1964’te Rum ve Yunan kuvvetleri, Kıbrıs Türk halkının savunma noktalarından biri olan Erenköy’e saldırdı. Bu süreçte Türkiye, garantörlük hakkını kullanarak sınırlı bir hava harekâtı düzenledi. Türk Hava Kuvvetleri’nin müdahalesi ile toplu kıyımın önüne geçildi. 8 Ağustos… 1964’te yapılan hava çatışmalarında uçağı düşürülen Türk Hava Kuvvetleri pilotu Yüzbaşı Cengiz Topel, esir alındı ancak ağır işkencelere maruz kaldı ve şehit edildi.

Türkiye, 20 Temmuz 1974’te garantör devlet olarak uluslararası anlaşmaları devreye sokarak Kıbrıs Barış Harekâtı’nı başlattı. Türk Silahlı Kuvvetleri, Kıbrıs Türklerini korumak amacıyla sabaha karşı müdahaleye başladı. Birleşmiş Milletler’in çağrısıyla 22 Temmuz’da ateşkes sağlandı fakat kısa sürede başlayan Cenevre Görüşmeleri, Rum ve Yunan taraflarının uzlaşmaz tavrı nedeniyle sonuçsuz kaldı.

Bu durumdan sonra, 14 Ağustos 1974’te ‘Ayşe tatile çıksın’ parolasıyla ikinci aşama harekât başlatıldı. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin gerçekleştirdiği ikinci müdahale ile adada kalıcı barış ortamı sağlandı. Bu süreçte 498 Mehmetçik ve 786 Kıbrıslı Türk mücahit şehit oldu. Kıbrıs Barış Harekâtı, Türk tarihinde ve Kıbrıs Türk halkının kaderinde önemli bir dönüm noktası oldu.

Kıbrıs Barış Harekâtı’nın tüm sürecini takip ederek kamuoyuna aktaran Anadolu Ajansı, 20 Temmuz 1974 sabahı başlayan tarihi askeri müdahaleyi dünyaya ilk duyuran haber kurumu oldu. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin saat 06.00’da başlattığı harekâtı, ajans yalnızca 10 dakika sonra “Başbakan açıkladı: Kıbrıs’tayız” başlığıyla abonelerine duyurdu.

Gelişmeler anbean aktarılırken Türkiye genelinde büyük bir heyecan yaşandı. Radyolar, marş yayınına geçerken AA, TRT ve gazetelerin telefonları kilitlendi. Yabancı basın da harekâta duyarsız kalmadı. Uluslararası haber ajansları ve radyo kuruluşları, Türk ordusunun müdahalesini duyurdu.

Harekât sonrası, Başbakan Bülent Ecevit ve Başbakan Yardımcısı Necmettin Erbakan, basına açıklamalarda bulundu. Ecevit, “Türk Silahlı Kuvvetlerimiz, Kıbrıs’ta harekâta başlamıştır” dedi. Erbakan ise, “Eğer karşımızda dirençle karşılaşmazsak kan dökülmeyecek,” diyerek harekâtın amacını vurguladı. Anadolu Ajansı, Kıbrıs Barış Harekâtı’na tanıklık ederek tarihi bir bellek oldu.