F-35 SAVAŞ UÇAKLARI SORUNLARLA GÜNDEMDE

F-35 savaş uçakları, ABD’li Lockheed Martin tarafından üretiliyor ve bu uçaklar güvenilirlik ve bakım sorunları nedeniyle sık sık tartışmalara konu oluyor. Bu kapsamda, Kaliforniya’da bir donanma F-35’inin düşmesi, daha önce yaşanan kazaları yeniden gündeme getirdi. 2018 yılından bu yana, F-35 savaş uçaklarının karıştığı 10’dan fazla ciddi kaza yaşandı.

KAZALAR VE SONUÇLARI

28 Eylül 2018’de ABD ordusuna ait F-35B savaş uçağı, South Carolina kıyılarında düştü. Pilot, fırlatma sistemi sayesinde uçaktan başarılı bir şekilde ayrılmayı başardı. Bu kaza, motor yakıt tüpünün patlaması nedeniyle gerçekleşti ve üretim hatası olduğu açıklandı. 9 Nisan 2019’da Japonya Hava Kuvvetleri’ne ait bir F-35A, dört uçağın katıldığı eğitim tatbikatı sırasında kayboldu ve uçağın Pasifik Okyanusu’na düştüğü doğrulandı. Pilotun cesedine ise aylar sonra ulaşıldı. 19 Mayıs 2020’de Florida’da başka bir kaza oldu; burada pilot fırlatma sistemiyle güvenli bir şekilde uçaktan çıkmayı başardı, fakat uçak alev aldı ve kullanılamaz hale geldi.

29 Eylül 2020’de, bir F-35 tankera havada yakıt ikmali sırasında çarptı. Pilot kendini fırlatmayı başardı ve çok sayıda kaza devam etti. 17 Kasım 2021’de İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri’ne ait F-35B, HMS Queen Elizabeth uçak gemisinden kalkış sırasında düştü ama pilot güvenli halde kurtuldu. 4 Ocak 2022’de Güney Kore’de bir F-35A, acil iniş sırasında bir kartala çarpıp ağır hasar aldı.

24 Ocak 2022’de F-35 savaş uçağı, USS Carl Vinson uçak gemisine iniş yaparken bir kaza yaşadı ve pilot güvenli şekilde fırlatmayı başardı. 19 Ekim 2022’de bir diğer F-35, Utah eyaletine iniş için yaklaşırken düştü ve pilot kaza sonucunda hafif yaralandı. 17 Eylül 2023’te ise başka bir F-35, South Carolina eyaletinde düştü fakat pilot kendisini uçaktan kurtarmayı başardı. Ayrıca, 29 Mayıs 2024’te New Mexico yakınlarında bir F-35 daha düştü, pilot ağır yaralandı. Son olarak, 30 Temmuz 2025’te Californya’daki bir F-35 daha kazaya kurban gitti ancak pilot fırlatma sistemiyle kurtuldu.

GÜVENİLİRLİK SORUNLARI DEVAM EDİYOR

ABD Operasyonel Test ve Değerlendirme Müdürlüğü’nün 2023 yılı raporuna göre, F-35 savaş uçakları güvenilirlik, bakım ve kullanılabilirlik konularında bazı sorunlar yaşadı ve hedeflenen yüzde 65’lik görev hazır olma oranının altında kalarak sadece yüzde 51 performans gösterdi. 2024 yılındaki raporda, F-35’in belirlenen güvenilirlik ve idame edilebilirlik kriterlerini karşılayamadığı kaydedildi. Raporda, F-35 filosunu ayakta tutmanın maliyetinin 2018’de 1,1 trilyon dolardan, 2023’te 1,58 trilyon dolara yükseldiği belirtildi.

ELON MUSK’IN ELEŞTİRİLERİ

Ünlü milyarder Elon Musk, F-35 uçakları hakkında eleştirilerde bulundu. Musk, F-35’in tasarımının yanlış belirlenen ihtiyaçlardan kaynaklandığını öne sürdü. “Bu da uçağı, pahalı ve karmaşık, her telden çalan ama hiçbirinde uzman olmayan bir araç haline getirdi.” dedi. Ayrıca, Musk, “Mürettebatlı hava araçları, ucuz drone sürüleri tarafından anında yok edilecek.” ifadesini kullandı. Musk’ın bu eleştirileri, ABD’nin F-35 politikası üzerinde olası değişikliklere dair soru işaretleri oluşturdu.