Çin’in Nadir Toprak Krizi Otomotiv Sektörünü Sarsıyor

OTOMOTİV SEKTÖRÜNDE KRİTİK TEHLİKE

Çin’in Nisan 2025’te nadir toprak mıknatısları için uygulamaya koyduğu ihracat kısıtlamaları, küresel otomotiv sektörünü sarsmaya başlamış durumda. General Motors, Toyota, Volkswagen ve Hyundai gibi önemli otomotiv üreticilerini içinde barındıran Otomotiv İnovasyonu İttifakı, 9 Mayıs’ta Trump yönetimine bir mektup yazarak, bu mıknatısların kıtlığının kısa süre içinde ABD’deki otomobil fabrikalarının kapanmasına neden olabileceği konusunda uyardı.

Nadir toprak mıknatısları, birçok kritik bileşende yer alıyor. Otomatik şanzımanlar, alternatörler, silecek motorları, kilitlenme önleyici fren sensörleri, emniyet kemerleri, direksiyon sistemleri ve kameralar gibi ürünler, bu elementlerden faydalanıyor. İttifak, “Bu elementlere güvenilir erişim olmazsa, otomotiv tedarikçileri üretim yapamaz. Bu, üretim hacimlerinin azalması veya montaj hatlarının tamamen durması anlamına gelebilir” dedi. MEMA ve Araç Tedarikçileri Derneği, bu mektubu imzalayarak krizin ciddiyetine dikkat çekti.

ÇİN’DE İHRACAT KISITLAMALARI ARTMIŞ DURUMDA

Çin, küresel nadir toprak mıknatıs işleme kapasitesinin %90’ından fazlasını kontrol ediyor. Nisan başında uygulamaya alınan yeni kurallar, ihracatçıların Pekin’den lisans almasını zorunlu hale getiriyor. Ancak bu süreç, karmaşık belgeler ve belirsizlikler ile dolu bir mücadele sunuyor. Nisan ayında, Çin’den nadir toprak mıknatıs ihracatı yarı yarıya azalmış durumda.

Volkswagen’in bazı tedarikçileri lisans almayı başarsa da, Hintli otomobil üreticileri henüz lisans temin edemedi ve Haziran başında üretimi durdurma riski ile karşı karşıya. Alman Bosch, tedarikçilerinin Çin’in karmaşık ve zaman alıcı lisans süreçlerinden endişe duyduğunu belirtti.

ABD’DEN ÇİN’E YENİ TEPKİLER

ABD Başkanı Donald Trump, 31 Mayıs’ta Truth Social platformunda yaptığı bir açıklamada, Çin’i ticaret anlaşmasını ihlal etmekle suçladı: “Çin, bazıları için şaşırtıcı olmayacak şekilde, bizimle yaptığı anlaşmayı tamamen ihlal etti.” ABD Ticaret Temsilcisi Jamieson Greer, CNBC’ye verdiği demeçte, Çin’in nadir toprak mıknatıs ihracatındaki kısıtlamaları kaldırmayı kabul ettiğini; ancak uygulamanın yeterince hızlı ilerlemediğini söyledi: “Bu kritik minerallerin bazıları söz verildiği şekilde akmıyor.” Hazine Bakanı Scott Bessent ve Greer, bu ay Cenevre’de Çinli yetkililerle konuyu müzakere etti; ancak kaydedilen ilerleme sınırlı.

İHRACAT KONTROLLERİ VE TİCARET SAVAŞI ENDİŞESİ

Çin’in Washington Büyükelçiliği, ihracat kontrollerini kötüye kullanan tarafın ABD olduğunu, özellikle yarı iletken sektörü konusunda bunun söz konusu olduğunu savunuyor. Görüşmelere katılan bir ABD’li yetkili, Cenevre’deki müzakerelerin yalnızca tarifeler ve Çin’in karşı önlemlerine odaklandığını, ABD’nin ihracat kontrollerinin bu anlaşmanın parçası olmadığını ifade etti. Ancak Pekin’in lisans süreçlerini yavaşlatması, Washington’un misilleme olarak yeni ihracat kontrolleri uygulamaya koyabileceği endişesini doğuruyor.

TÜRKİYE OTOMOTİV SEKTÖRÜNDEN ETKİLENİYOR

Küresel tedarik zincirine bağımlı olan Türkiye, otomotiv sektöründe bu krizden olumsuz etkilenebilir. Ford Otosan, TOGG, Toyota Türkiye ve Hyundai Assan gibi üreticiler, nadir toprak mıknatısları içeren bileşenleri dışarıdan temin ediyor. Çin’den gelen sevkiyatların aksamaları, Türkiye’deki üretim hatlarında gecikmelere veya maliyet artışlarına yol açabilir. Özellikle TOGG’un elektrikli araç üretiminde kullandığı mıknatıslar, bu kıtlıktan doğrudan etkilenebilir.

ÇÖZÜM ARAYIŞLARI VE GELECEK PLANLARI

Otomotiv İnovasyonu İttifakı CEO’su John Bozzella ve MEMA CEO’su Bill Long, konunun hâlâ çözüme ulaşmadığını ve endişe verici olduğunu vurguladı. Ancak Trump yönetiminin konuya gösterdiği üst düzey ilginin değerli olduğunu ifade ettiler. Uzun vadede, ABD ve müttefikleri, nadir toprak tedarik zincirini çeşitlendirmek için çalışmalara devam ediyor. Örneğin, MP Materials, 2025 sonuna kadar Teksas’ta 1.000 ton neodimyum mıknatıs üretecek. Ancak bu, Çin’in 2018’deki 138.000 tonluk üretiminin yalnızca %1’i. Tesla ise nadir toprak kullanımını %25 azalttığını ve gelecekte tamamen ortadan kaldırmayı planladığını duyurdu.