AFET YÖNETİMİ UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ’NDEN RAPOR

İstanbul Teknik Üniversitesi Maden Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Mustafa Kumral liderliğinde, Prof. Dr. Cenk Yaltırak, Prof. Dr. Seda Yolsal Çevikbilen, Doç. Dr. Tuna Eken, Prof. Dr. Hülya Kurt, Doç. Dr. Beyza Taşkın ve Dr. Murat Şahin’in yer aldığı Afet Yönetimi Uygulama ve Araştırma Merkezi (MATAM) Grubu, “23 Nisan 2025 Orta Marmara Sırtı Depremi (Mw 6,2: 12.49 – 26 km Silivri Güneyi)” konulu bir ön rapor hazırladı. Bu rapora göre, Marmara Denizi’nin orta kesiminde, yerin 13 kilometre derinliğinde meydana gelen deprem 13 saniye sürdü.

ARTÇI SARSINTILARIN SAYISI VE YOĞUNLAŞMA ALANI

Deprem, 26 Eylül 2019 tarihinde oluşan 5,8 büyüklüğündeki Silivri depreminin yaklaşık 5 kilometre güneyinde gerçekleşirken, 25 Nisan itibarıyla bölgede 291’in üzerinde artçı sarsıntı kaydedildi. Bu artçı depremler, yaklaşık 40 kilometre uzunluğunda ve 12 kilometre genişliğinde bir alanda, ana fayın kuzeyinde yoğunlaştı. Özellikle bu sarsıntılar Kumburgaz Havzası ve kuzeydeki ikincil fay hatlarında kümelendi. Bazı artçı hareketler 30 kilometre derinliğe kadar ulaştı.

DEPREMİN GEÇMİŞİ VE SISMİK GERİLİM

Raporda, depremin meydana geldiği bölgenin, en son Mayıs 1766’da deprem üreten Doğu Sırt Kuzey Segmenti (Kumburgaz Fayı) ile Silivri Sırt Güney Sınır Fayı arasında yer aldığı belirtiliyor. Ayrıca, 2019’daki Silivri depremlerinin ardından bölgede gözlenen gerilim değişimi ile 2025’teki depremin lokasyonu arasında bir uyum bulunduğu vurgulanıyor. Yapılan hesaplamalar, 1766’dan bu yana biriken sismik gerilimin yaklaşık yüzde 12’sinin bu depremle boşaldığını gösteriyor.

ANA ŞOKUN DETAYLARI

Rapora göre, ana şok, yaklaşık 20×12 kilometrelik bir alanda 30 santimetrelik yer değiştirmeyle meydana geldi. Ulusal ve uluslararası gözlem kuruluşları, depremin sağ yanal doğrultulu bir faylanma karakteri taşıdığını bildirdi. Öte yandan, en yüksek ivme değeri İstanbul’un Küçükçekmece ilçesinde ölçülürken, Küçükçekmece’yi Eyüp, Marmara Ereğlisi ve Avcılar takip etti. Raporda, ivme değerlerinin yalnızca uzaklıkla değil, zemin özellikleri, topoğrafya ve jeolojik yapı ile de bağlantılı olduğu ifade edildi. Mevcut azalım ilişkileriyle ölçülen değerlerin uyumu yüzde 65’in altında kalırken, yeni nesil dinamik azalım modellerine duyulan ihtiyaç vurgulandı.

KUMBURGAZ FAYI ANALİZİ

Kumburgaz Fayı’na ilişkin yapılan analizlerde, 1766’dan bu yana bölgede biriken 3,7 metrelik atımın yalnızca 0,3 metre kadarının bu depremle boşaldığı kaydedildi. Ön raporda, ana şok ve artçıların dağılımının fay düzleminde dar bir alanla sınırlı kaldığı, buna karşın gerilmenin Orta Marmara Çukuru yönünde yoğunlaştığı tespit edildi.

FAY DÜZENİNİN DURUMU

MATAM Müdürü Prof. Dr. Cenk Yaltırak, bu son depremin Marmara Denizi içindeki Kumburgaz segmentinin yalnızca 20 kilometrelik kısmında gerçekleştiğini belirtti. Kumburgaz segmentinin toplam uzunluğunun 80 kilometre olduğunu vurgulayan Yaltırak, “Fayın yalnızca küçük bölümünde yaklaşık 30 santimetrelik bir hareket yaşandı. Aynı bölgede 3,7 metrelik bir gerilim birikimi mevcut. Bu durum, büyük bir depremin habercisi değil, fakat ‘Stres boşaldı’ demek de yanlış. Fayın büyük kısmı yerinde duruyor,” dedi.

Prof. Dr. Yaltırak, tarihsel örneklerin çoklu kırılmaların anlaşılır hale geldiğini gösterdiğini, deprem sırasında farklı segmentlerin arka arkaya kırıldığı senaryoların “en kötü senaryo” olarak kabul edilmesi gerektiğini aktardı. Ayrıca, Marmara için sıkça anılan 7,8 büyüklüğündeki deprem senaryosunun korkutma amacı taşımadığını, bu rakamın bilimsel hesaplamalarla ortaya konduğunu belirtti.

TOPLUMSAL FARKINDALIK VE RİSK YÖNETİMİ

İnsanların doğru bilgiden uzaklaştığına dikkat çeken Yaltırak, “Ama insanlar duymak istediklerini dinliyor. Bu bilimden uzaklaşma halidir. Önemli olan, en büyük riski tanımlayıp buna karşı kentsel dönüşümü planlamaktır,” şeklinde konuştu.