DEPREMİN ETKİLERİ VE BİLİMSEL TARTIŞMALAR

23 Nisan 2025’te Marmara Denizi’nde, Silivri açıklarında meydana gelen 6.2 büyüklüğündeki deprem, İstanbul’da büyük bir paniğe yol açtı. Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın Kumburgaz Kolu’nda oluşan hareketlilik, bilim dünyasında yeniden tartışmalara neden oldu. 2017’ye kadar “kilitli fay” olarak değerlendirilen Orta Marmara fay segmenti, Alman bilim insanlarının “sürüklenen fay” tespitleriyle yeniden sorgulandı. Türk uzmanlar arasında fayın niteliği konusundaki görüş ayrılıkları devam ediyor. Alman Yer Bilimleri Araştırma Merkezi’nden (GFZ) Prof. Marco Bohnhoff, depremin “ana deprem” olabileceğini ve daha büyük bir depremi tetikleyebileceğini belirtiyor. Türk bilim insanları ise farklı senaryolar üzerinde duruyor.

KİLİTLİ Mİ, SÜRÜKLENEN Mİ? FAY TARTIŞMASI SÜRÜYOR!

Orta Marmara fay segmenti, 2017’ye kadar “kilitli fay” olarak değerlendiriliyordu. Ancak Alman bilim insanları Dirk Becker ve Marco Bohnhoff’un 2017’de yaptığı araştırma, fayın “sürüklenen” (creep) bir yapıda olduğunu ve daha düşük enerjili depremler üretebileceğini öne sürdü. 2019’da Japon bilim insanlarının yaptığı çalışma da benzer sonuçlar ortaya koydu. 2023’te Alman araştırmacılar, sürüklenmeyi tekrar tespit etti fakat 7.4 büyüklüğünde bir deprem riski olduğuna dikkat çekti. Türk uzmanlar arasında bu konuda ciddi bir bölünme mevcut. Bazıları, 2004’te ABD’li bilim insanlarının “kilitli fay” değerlendirmesine katılarak 7’nin üzerinde bir depremin olabileceğini öngörüyor, diğerleri ise Alman ve Japon verilerine dayanarak fayın büyük bir deprem üretemeyeceğini savunuyor.

ALMAN UZMAN BOHNOFF’TAN İKİ FARKLI SENARYO

Alman Yer Bilimleri Araştırma Merkezi’nden Prof. Marco Bohnhoff, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, 6.2 büyüklüğündeki deprem için iki olasılık sundu:

Ana Deprem Senaryosu: Bu deprem, ana sarsıntı olabilir ve şu an görülen artçı sarsıntılar (127 artçı, en büyüğü 5.9) normal seyrinde azalarak sona erebilir.

Büyük Deprem Senaryosu: Bu deprem, daha büyük bir sarsıntının habercisi olabilir. Bohnhoff, “En fazla 7.4 büyüklüğünde bir deprem meydana gelebilir. Bu, bölgede beklenen büyük ve şiddetli depremin gerçekleşmesi olur” dedi. Aynı zamanda, hangi senaryonun gerçekleşeceğini kimsenin kesin olarak bilemeyeceğini de vurgulayarak durumu belirsiz bıraktı.

TÜRK UZMANLARIN GÖRÜŞLERİ: FAYIN NİTELİĞİ ÜZERİNE ÇEŞİTLİ YAKLAŞIMLAR

Türk bilim insanları, fayın niteliği ve deprem riski üzerine farklı yorumlar getiriyorlar.

Prof. Dr. Osman Bektaş, “2017’de Almanlar, 2019’da Japonlar ve 2023’te yine Almanlar, fayın sürüklenerek enerji biriktirmediğini tespit etti. Sürüklenen faylar büyük deprem üretemez. 7’den büyük deprem bekleyenler, 2004’teki ABD’li bilim insanının ‘kilitli fay’ tezine dayanıyor. Ben Alman verilerini kullanıyorum, ama 7.4 beklentilerine katılmıyorum. Şu an enerji biriktiğine dair delil yok” şeklinde görüş bildirdi.

Prof. Dr. Ziyadin Çakır, “Orta Marmara fayının sadece orta çukurluktan Tekirdağ’a kadar olan kısmı sürükleniyor. Doğudaki kısım ise kilitli ve 6.2’lik deprem burada kırıldı. Sürüklenen faylar kolay kırılmaz, ama kilitli bölüm İstanbul’a doğru 50 km’lik bir alanda. Bir sonraki depremde burası kırılırsa, 7’lik bir deprem üretebilir” diyor.

Prof. Dr. Tuncay Taymaz da, “Ben fayın kilitli olduğunu düşünüyorum. Depremin bittiği noktadan Bakırköy açıklarına ve Adalar’a kadar olan hat kilitli, henüz kırılmadı. Almanların 2017’deki ‘sürüklenen fay’ tespitine katılmıyorum. Sismik bir boşluk var” ifadelerini kullanıyor.

FAYIN KIRILMA İHTİMALI VE GELECEĞE YÖNELİK ENDİŞELER

Prof. Dr. Süleyman Pampal, “Fayın üçte biri kırıldı. Kalan kısmın kırılma ihtimali yüksek. 7’ye ulaşabilir” açıklamasında bulunarak, fayın kırılmasının ciddi bir risk teşkil ettiğine dikkat çekiyor. Diğer bilim insanları da benzer şekillerde, deprem riskinin varlığına ve doğru önlemlerin alınması gerektiğine vurgu yapıyor. Prof. Dr. Şükrü Ersoy ise, “6.2’lik deprem enerji boşalttı, ama başka bir depremi tetikleyeceğini ya da engelleyeceğini söylemek spekülatif. İstanbul’u Marmara içinden gelen büyük bir risk bekliyor. Buna hazırlanmamız gerekiyor” diyor.

Geriye kalan bölümlerin kırılma ihtimalinin yüksek olduğu belirtiliyor, ancak sürüklenen kısımların bu süreci zorlaştırabileceği tartışılıyor.