IŞARETLERİN ARTTIĞI BİR DURUM

ABD’li yetkililere göre, İran ordusu geçtiğimiz ay Basra Körfezi’nde bazı gemilere deniz mayınları yüklemeye başlamış. Bu durum, İsrail’in İran’a yönelik bazı saldırılarının ardından, Tahran’ın Hürmüz Boğazı’nı kapatmayı planladığına dair endişeleri Washington’da artırmış. İsimlerinin açıklanmasını istemeyen iki ABD’li yetkili, bu hazırlığın, İsrail’in 13 Haziran’da gerçekleştirdiği ilk füze saldırısından sonra belirlendiğini aktarmış. Henüz boğaza yerleştirilmeyen mayınlar, İran’ın dünyanın en yoğun deniz ticaret yollarından biri olan Hürmüz Boğazı’nı kapatma niyetinin ciddi olabileceğine işaret ediyor. Böyle bir hamle, hali hazırda tırmanan krizi daha da büyütecek ve küresel ticarete ağır etkide bulunacak.

ENERJİ FİYATLARI ÜZERİNDEKİ ETKİLER

Dünya genelinde taşınan petrol ve doğal gazın yaklaşık beşte biri Hürmüz Boğazı’ndan geçiyor. Eğer boğaz kapanırsa, enerji fiyatlarının artması kaçınılmaz görülüyor. Ancak yaşanan gerilime rağmen, ABD’nin İran’ın nükleer tesislerine yaptığı saldırılar sonrasında global petrol fiyatları yüzde 10’dan fazla düşüş göstermiş. Bu düşüşte, çatışmanın enerji arzında kesinti yaratmamış olması etkili olmuş. 22 Haziran’da ABD’nin İran’daki üç kritik nükleer tesise hava saldırısı düzenlemesinin ardından İran parlamentosu, Hürmüz Boğazı’nın kapatılmasını öngören bir tasarıyı onaylamış. Ancak İran devlet televizyonu Press TV’ye göre bu karar bağlayıcı değil ve nihai yetki İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi’ne ait. İran daha önce de boğazı kapatma teklifinde bulunmuş, fakat bu tehditlerini hiçbir zaman uygulamaya geçirmemiş.

İSTİHBARAT İÇİN GİZLİ YÖNTEMLER

Reuters, İran’ın bu mayınları İsrail-İran hava harekatı sırasında tam olarak ne zaman yüklediğini doğrulayamadı. Ayrıca mayınların daha sonra gemilerden boşaltılıp boşaltılmadığı da belirsiz. Kaynaklar, ABD’nin mayınların yüklendiğini nasıl tespit ettiğini açıklamadı. Ancak bu tür istihbaratlar genellikle uydu görüntüleri, insani istihbarat kaynakları veya iki yönteminin birleşimiyle elde ediliyor. Reuters’a açıklama yapan bir Beyaz Saray yetkilisi, “Başkan’ın başarılı bir şekilde yürüttüğü Operation Midnight Hammer (Geceyarısı Çekici Operasyonu), Husilere karşı etkili operasyon ve maksimum baskı politikası sayesinde Hürmüz Boğazı açık kalmıştır. Seyir özgürlüğü yeniden tesis edildi ve İran ciddi şekilde zayıflatıldı,” dedi. Pentagon ise bu konuya dair yorum yapmadı. İran’ın Birleşmiş Milletler’deki misyonu da konu hakkında herhangi bir açıklama yapmadı.

İRAN’IN HAMLESİNİN ARKA PLANİ

ABD’li yetkililer, İran’ın bu adımının bir blöf olma ihtimalini de göz ardı etmediklerini belirtti. Yetkililere göre, İran, boğazı kapatmak istediğinin ciddi olduğunu Washington’a göstermek amacıyla bu mayınları yüklemiş olabilir. Bununla birlikte, bu hazırlık, aynı zamanda lider kadronun böyle bir karar alması durumunda uygulanmak üzere rutin bir askeri önlem de olabilir. Hürmüz Boğazı, Umman ile İran arasında yer alıyor ve Basra Körfezi’ni Umman Körfezi ve ardından Arap Denizi’ne bağlıyor. Boğazın en dar noktasında sadece 34 kilometre genişliğe sahipken, iki yönde kullanılabilen ticaret koridorunun genişliği ise yalnızca 3.2 kilometre. OPEC üyeleri olan Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Kuveyt ve Irak, ham petrol ihracatlarının büyük kısmını bu boğazdan gerçekleştiriyor. Dünyanın en büyük sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ihracatçılarından Katar da neredeyse tüm LNG sevkiyatını bu yol üzerinden yapıyor. İran da bu geçit üzerinden ham petrol ihracatının büyük kısmını sağlıyor ki bu durum, İran’ın boğazı kapatma kararını ekonomik anlamda zorlaştırıyor. Ancak Tahran yönetimi, gerekirse boğazı kapatma kapasitesine sahip olmak için yıllardır ciddi kaynaklar ayırıyor.

DENİZ TİCARETİNE YÖNELİK RİSKLER

ABD Savunma İstihbarat Teşkilatı’nın 2019 tarihli raporuna göre, İran 5.000’den fazla deniz mayınına sahip ve bunları hızlı saldırı botlarıyla hızlı bir şekilde yerleştirebiliyor. Bölgede deniz ticaretini güvence altına almakla görevli ABD’nin Beşinci Filosu, Bahreyn’de konuşlanmıştır. ABD Donanması, bu amaç doğrultusunda Bahreyn’de dört adet mayın tarama gemisi bulunduruyordu. Ancak şu günlerde bu gemiler, anti-mayın yeteneklerine sahip Littoral Combat Ship (LCS) adlı yeni gemilerle değiştiriliyor. ABD, İran’a yönelik hava saldırılarının öncesinde olası bir misilleme tehdidine karşı tüm anti-mayın gemilerini Bahreyn’den çekmişti. Ancak İran’ın yanıtı, yalnızca Katar’daki bir ABD askeri üssüne füze saldırısıyla sınırlı kalmıştır. Yine de, ABD’li yetkililer, İran’ın ilerleyen zamanlarda daha kapsamlı misilleme girişimlerinde bulunma ihtimalini göz ardı etmiyor.