KÜRESEL BORÇLARDAKİ ARTIŞ KRİZİ DERİNLEŞTİRİYOR

Küresel ekonomi, koronavirüs pandemisi ve Rusya-Ukrayna Savaşı gibi birçok olumsuz durumla karşılaşırken, ABD’nin gümrük vergileriyle ilgili değişiklikleri gibi politikalar bu durumu daha da karmaşık hale getiriyor. Belirsizlikler ve yükselen faiz oranları, gelişmiş ülkelerde borç seviyelerini artırarak dikkat çekiyor. Borç, altyapının finanse edilmesi ve halkın yaşam kalitesinin iyileştirilmesi amacıyla enstrüman olarak kullanılsa da, yüksek maliyetler ekonomi üzerinde olumsuz etkiler yaratabiliyor. Bazı gelişmiş ülkelerde yüksek borç oranları, ciddi bir borç krizine işaret ederken, artan faiz maliyetleri ve negatif net kaynak akışları, gelişmekte olan ülkelerin borçlarını geri ödeyebilme kapasitesinde zorluklara yol açıyor. Geçtiğimiz yıl, gelişmekte olan ülkelerin kamu borcunun net faiz ödemelerine 1 trilyon dolar ödendi ve 61 ülke devlet gelirlerinin yüzde 10’undan fazlasını bu ödemelere ayırdı.

KÜRESEL BORÇLARDA BÜYÜK ARTIŞ

Uluslararası Finans Enstitüsü’nün verilerine göre, küresel toplam borç bu yılın üçüncü çeyreğinde yaklaşık 346 trilyon dolara ulaşmış durumda. Bu yılın ilk üç çeyreğinde toplam küresel borç 26,4 trilyon dolardan fazla artış gösterdi. Küresel Gayri Safi Yurt İçi Hasıla’ya (GSYH) oranı ise bu dönemde yüzde 310 seviyesine ulaştı. Borç artışları ABD ve Çin’de yoğunlaşırken, gelişmiş piyasalarda önemli merkez bankalarının uyguladığı politikalar neticesinde borç birikimi hız kazandı. Gelişmiş ülkelerde toplam borç, yılın üçüncü çeyreğinde 230,6 trilyon dolar olarak kaydedilirken, gelişmekte olan ülkelerde bu rakam 115,1 trilyon dolara ulaştı.

EN FAZLA BORÇ ARTIŞI YAŞANAN ÜLKELER

ABD’nin yanı sıra Fransa, Almanya ve İngiltere gibi ülkelerde önemli borç artışları yaşandı. Gelişmekte olan ülkelerde ise, Çin sonrasında önemli borç artışı yaşayan ülkeler arasında Brezilya, Rusya, Kore, Polonya ve Meksika öne çıkıyor. Uluslararası Finans Enstitüsü, birçok gelişmiş ekonomide borçlanma ihtiyacının salgın öncesi seviyelerin oldukça üzerinde olduğunu belirtiyor. Mali baskılar, artan faiz giderleri ve demografik değişimlerin getirdiği sağlık hizmetleri maliyetindeki artış, bu durumu daha da derinleştiriyor. Ayrıca, doğal afetler ve iklim değişikliği gibi unsurlar, gelişmiş piyasalarda uzun vadeli borçlanma maliyetlerini artıran unsurlar arasında yer alıyor.

ABD DÜNYANIN EN BORÇLU ÜLKESİ

Uluslararası Finans Enstitüsü verilerine göre, ABD en çok borçlu ülke konumunda bulunuyor. Yıllık 30 trilyon dolarlık milli geliri bulunan ABD’de, hane halkı, finansal olmayan ve finansal şirketler ile kamu toplamda yaklaşık 101 trilyon dolar borca sahip. ABD, toplam küresel borcun yüzde 29,11’ini oluşturuyor ve yaklaşık 27 trilyon dolarlık dış borcu bulunuyor. ABD Hazine Bakanlığı’nın verilerine göre, Kasım 2025 itibarıyla ülkede kişi başına düşen borç, 111 bin dolardan fazla bir seviyeye ulaşacağı tahmin ediliyor. Ayrıca, ABD’nin tahvil ve bonosu bulunan yabancı ülkelere olan borçları ise 10 trilyon doların üzerinde.

DÜNYAGENELİNDE BORÇ DURUMU

Dünya genelinde, Japonya 24,5 trilyon dolarla en borçlu üçüncü ülke konumunda yer alıyor ve bu ülkenin borcu toplam küresel borcun yüzde 7,09’unu oluşturuyor. İngiltere ve Fransa, 14,86 trilyon dolarlık borç ve yüzde 4,30 payla dördüncü ve beşinci sırada. Avrupa’nın en büyük ekonomisi olan Almanya, 13,89 trilyon dolar borç ve yüzde 3,96 payla altıncı sırada yer alıyor. Kanada ise yaklaşık 10,80 trilyon dolar borcu ile yedinci, İtalya 7,25 trilyon dolarlık borcu ile sekizinci sırada. Hindistan 6,87 trilyon dolar borç ve yüzde 1,99 ile dokuzuncu, Güney Kore ise 6,23 trilyon dolar borç ve yüzde 1,80 ile onuncu sırada bulunuyor.

DÜŞÜK VE ORTA GELİRLİ ÜLKELERİN SORUNLARI

Dünya Bankası Uluslararası Borç Raporu’na göre, düşük ve orta gelirli ülkelerin toplam dış borcu, 2024’te 8,9 trilyon dolara ulaşarak tarihinin en yüksek seviyesine ulaşması bekleniyor. Gelişmekte olan ülkelerde dış borçların anapara ve faiz ödemeleri ile alınan yeni finansman arasındaki fark, 2022-2024 döneminde 741 milyar dolara yükselerek, 50 yılın en yüksek seviyesine çıkacağı öngörülüyor.

TÜRKİYE’NİN BORÇ DURUMU

Türkiye bu bağlamda yüksek borçlu ülkeler arasında yer almazken, küresel borcun oldukça küçük bir kısmını (yüzde 0,3) oluşturuyor ve 1,28 trilyon dolarlık borcu ile sistemik risk açısından ilk sıralardaki ülkelerle aynı kategoride değerlendirilmiyor.