ABD’NİN İRAN’A DÜZENLEDİĞİ SALDIRILARIN ETKİSİ

ABD Savunma İstihbarat Ajansı’na (DIA) göre, İran’ın nükleer tesislerine yönelik düzenlenen saldırılar, programı yalnızca birkaç ay geriye itiyor. Başkan Donald Trump’ın öne sürdüğü gibi, İran’ın nükleer altyapısının “tamamen yok edilmediği” belirtiliyor. Konuyla ilgili iki kaynak, DIA’nın Pazartesi günü hazırladığı raporun, Trump ve İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun İran’a yönelik açıklamalarıyla çeliştiğini aktarıyor. Rapora göre, Fordo, Natanz ve İsfahan’daki nükleer tesislere yönelik Pazar günü yapılan saldırılar ciddi hasar bırakıyor ancak tesisler tamamen imha edilmiyor.

RAPORUN İÇERİĞİ VE BEYAZ SARAY’IN TEPKİSİ

Raporda, İran’ın nükleer silah üretiminde kritik rol oynayan zenginleştirilmiş uranyumun bir kısmının saldırılardan önce farklı noktalara taşındığı ve bu stokun büyük oranda korunduğu ifade ediliyor. Ayrıca, uranyumu silah seviyesine çıkarmada kullanılan santrifüjlerin büyük kısmının sağlam kaldığı kaydediliyor. Beyaz Saray, DIA raporuna sert bir şekilde tepki göstererek “kesinlikle yanlış” ifadesini kullandı. Beyaz Saray Sözcüsü Karoline Leavitt, “Bu sözde değerlendirmeyi sızdırmak, Başkan Trump’ı ve operasyonu başarıyla gerçekleştiren kahraman pilotlarımızı itibarsızlaştırmaya yönelik açık bir girişimdir,” dedi. CIA ve Ulusal İstihbarat Direktörlüğü (ODNI), raporla ilgili yorum yapmaktan kaçınıyor. İsrail hükümeti ise henüz resmi bir değerlendirme paylaşmadı.

TRUMP VE NETANYAHU’UN AÇIKLAMALARI

Trump, son günlerdeki açıklamalarında, saldırılar sonucunda İran’daki nükleer tesislerin “tamamen yok edildiğini” ve “İran’ın bu tesisleri asla yeniden inşa edemeyeceğini” savunuyor. Netanyahu ise televizyonda yaptığı konuşmada, “Onlarca yıldır İran’ın nükleer silaha sahip olamayacağını söylüyordum ve bugün ABD ile birlikte İran’ın nükleer programını yerle bir ettik,” ifadelerini kullandı.

UYDU GÖRÜNTÜLERİ VE UZMAN DEĞERLENDİRMELERİ

Amerikan uydu görüntüleme şirketi Maxar Technologies, saldırılardan günler önce Fordo tesisinde kamyonlar ve iş makinelerinin görüldüğünü açıkladı. Şirketin kıdemli direktörü Stephen Wood, “19 Haziran’da çekilen görüntülerde, yer altı tesis girişlerinin toprakla kapatıldığı açıkça görülüyor,” değerlendirmesini yaptı. Bazı uzmanlar, bu hareketliliğin İran’ın yüksek derecede zenginleştirilmiş uranyumunu ve santrifüjleri daha güvenli bir yere taşıdığına işaret ettiğini belirtiyor. Nükleer Tehdit Girişimi’nin başkan yardımcısı ve eski ABD istihbarat analisti Eric Brewer, “İran’ın %60 saflıktaki uranyumunu Fordo’dan bir kamyona yüklemesi ve başka bir yere taşıması oldukça olası,” diyor ancak santrifüjlerin hassas yapısı nedeniyle taşınmasının daha zor olduğuna dikkat çekiyor.

İRAN’IN YENİ TESİSİ VE GELECEK SEVİYELERİ

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Grossi, İran’ın 13 Haziran’da İsrail’in saldırılarının başladığı gün kendisine nükleer malzeme ve ekipmanları korumak için “özel önlemler” alacaklarını bildirdiğini aktarıyor. İran, saldırılardan bir gün önce İsfahan’da üçüncü bir nükleer zenginleştirme tesisi kurduğunu duyurmuştu. Ancak ABD ve İsrail’in bombardımanından sonra bu tesisin durumu belirsizliğini koruyor. Silah Kontrolü Derneği’nin Nükleer Silahsızlanma Politikası Direktörü Kelsey Davenport, “Eğer İran santrifüjlerini önceden gizlediyse, çok küçük bir tesisle bu uranyumu hızla silah seviyesine çıkarabilir,” diyor. Ancak uzmanlar, İran’ın gizli bir program başlatması durumunda bile önemli ekipman ve nitelikli personel kayıpları yaşadığını vurguluyor.

İRAN’IN URANYUM STOKU

Birleşmiş Milletler nükleer gözlemcilerine göre, İran’ın yaklaşık 408 kilogram %60 saflıkta uranyumu bulunuyor. Teorik olarak, bu miktarın yaklaşık 42 kilogramı %90’a çıkarıldığında bir nükleer bomba yapımı için yeterli olabiliyor. ABD Başkan Yardımcısı JD Vance, “İran’ın %60 oranında zenginleştirilmiş uranyumu olabilir, ancak bunu %90’a çıkaracak ve nükleer silaha dönüştürecek yetenekleri yok edildi. Bu, programlarının yok edilmesi anlamına gelir,” diyerek değerlendirmesini yapıyor.