İRAN’IN ZENGİNLEŞTİRİLMİŞ URANYUMU NEREDE?

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın Başkanı Rafael Grossi, uzun süredir aynı soruyu dile getiriyor: “İran’ın ürettiği yüzlerce kilo zenginleştirilmiş uranyum nerede?” Bu sorunun yanıtını bulmak oldukça zor. ABD, İran’ın nükleer programının tamamen ortadan kaldırıldığını belirtse de, Rusya, İsrail ve ABD medyası İran’ın programına devam ettiğini ifade ediyor. Grossi, bu konuyu İran’a yönelttiğinde ise “Sizi ilgilendirmez” şeklinde kısa ve net bir yanıt aldı. Ancak Grossi’nin, bu uranyumun nereye gittiğine dair bazı varsayımları bulunuyor. Grossi’nin dikkatini çeken yer, İran nükleer programının yeni bir umudu olan, ABD tarafından unutulmuş bir tesis.

İRAN NÜKLEER PROGRAMININ UMUDU

Donald Trump, operasyonun İran’ın nükleer programını “tamamen yok ettiğini” savundu. Fakat saldırı öncesinde Fardo’da birçok kamyonun sıraya girdiği gözlemlendi. Bu durum, İran’ın büyük miktarda zenginleştirilmiş uranyumu başka bir yere taşımış olabileceğini düşündürüyor. İngiliz basını The Telegraph, İran’ın Kazma Dağı’nın derinliklerinde bulunan bir tesisin, İran’ın nükleer programını sürdürmesi için mükemmel bir alternatif olabileceğini belirtiyor. Bu tesis Fardo’nun 145 kilometre güneyinde, Natanz’a oldukça yakın bir konumda bulunuyor. Kazma Dağı tesisi, yıllarca boyunca sessizce genişletildi ve güçlendirildi. İsrailli uzman Sima Shine, İran’ın yüzlerce gelişmiş santrifüjü gizli yerlerde sakladığını aktardı. Bu cihazlar, nükleer bomba üretimi için uygun uranyum elde etmekte kullanılıyor. Uzmanlar, bu santrifüjlerin mevcut zenginleştirilmiş uranyumla burada saklandığını ortaya koyuyor. Grossi, “Burası belli ki önemli faaliyetlere sahne oluyor” dedi. Ajans, burada beyan edilmemiş nükleer materyalin tutulabileceğini öngörüyor.

ABD’NİN ASKERİ GÜCÜ YETERSİZ Mİ?

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, İran’ın gizlice uranyum zenginleştirme riskinin iki katına çıktığını ifade ediyor. Trump’ın arabuluculuğuyla İsrail ve İran arasında sağlanan kırılgan bir ateşkes bulunsa da, İran’ın bu durumu nükleer bomba geliştirme amacıyla kullanma riski artıyor. Uzmanlar, Kazma Dağı’nda zenginleştirilmiş uranyum üretiminin hızlandığını vurguluyor. Uydu görüntüleri, tesisin Fardo üssünden daha da derine inmiş olduğunu gösteriyor. ABD, Fardo üssüne ulaşmak için tarihte bir ilki gerçekleştirerek yarım tonluk GBU-57 bombalarını kullanmıştı. Ancak Kazma Dağı’nın derinliklerindeki tesis için, bu bombaların etkili olamayabileceği düşünülüyor. Reuel Marc Gerecht, “Bu tesis, ABD Hava Kuvvetleri’nin bile yok etmekte zorlanacağı bir yer” yorumunu yaptı.

NÜKLEER BOMBA ÜRETİMİNE DOĞRU

İran, 2018’de ABD’nin nükleer anlaşmadan çekilmesinin ardından Fardo’daki zenginleştirme faaliyetlerine hız verdi. 2021’de Natanz’daki patlamadan sonra ise uranyumun saflığını yüzde 60’a çıkardı. Son aylarda ise yaklaşık 409 kilo yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyum stokladığı belirleniyor. İran, nükleer programını olası saldırılara karşı farklı tesislere yayma stratejisi izliyor. Ajansın gözetiminde olmayan pek çok tesiste yaklaşık 6 bin gelişmiş santrifüjün bulunduğu tahmin ediliyor. Son dönemlerde İran ve İsrail karşılıklı füze saldırıları düzenledi. ABD de İran’ın nükleer tesislerine yönelik bombardımanlarla müdahil oldu. İran bunun üzerine Katar’daki Al Udeid hava üssüne balistik füzelerle karşılık verdi. Ardından geçici bir ateşkes sağlandı. Ancak İsrail, İran’da yeni hedeflere saldırmaya devam etti. Trump, Netanyahu’yu arayarak ateşkes kurallarına uyulması gerektiğini vurguladı. İran’daki savaş yanlıları ise hızla nükleer bomba üretme çağrısında bulunuyor. Meclis üyesi Ahmet Naderi, “Bir nükleer bomba denemesi yapmalıyız, başka yol yok” ifadesini kullandı.