Haber Aktüel’den Muaz Kalaycı’nın haberine göre, Türkiye’de siyasetçilerin tutuklanmasına ilişkin gelişmeler, uluslararası yatırımcıların risk değerlendirmelerinde kurumların öngörülebilirliği, hukuki emniyet ve politika sürekliliği başlıklarını yeniden gündemin en üst sırasına taşıdı. Piyasalar kısa vadede haber akışına duyarlı fiyat tepkileri verirken, orta-uzun vadeli sermaye sınıfları—özellikle doğrudan yabancı yatırım (DYY)—hikâyeyi kurumsal istikrar, sözleşme icrası ve toplumsal tansiyonun ekonomi üzerindeki ikincil etkileri üzerinden okuyor. Bu çerçevede, siyasi belirsizliğin arttığı dönemlerde risk primi dalgalanırken, yatırım komiteleri “giriş koşulları” kadar “kriz anında çıkış patikası”nı da masaya koyuyor.

YATIRIMCI MASASINDA İLK SORU: HUKUK VE KURUMLAR NE KADAR ÖNGÖRÜLEBİLİR?

Küresel fonlar, siyasetçi tutuklamalarına ilişkin haberlerde teknik hukuki süreç kadar sürecin yönetim biçimine bakıyor. Soru şudur: Kurallar herkese aynı mı uygulanıyor, yargılama şeffaf mı, takvim ve usul açık mı? Yatırımcı açısından bu başlıklar yalnız “siyasi” değil; doğrudan finansal bir değişken. Çünkü sözleşme icrası ve mülkiyet hakkı algısı, ülkenin iskonto oranına ve nakit akışlarının bugünkü değerine yansır. Usule uygun, öngörülebilir ve makul sürede işleyen bir yargı mimarisi; risk primini aşağı çekerken, kurumsal yatırımcıların iç yönergelerinde yer alan “hukuki güvenlik” kutucuğunu işaretlemelerini sağlar. Tersi durumda, projenin iç verim oranı (IRR) aynı kalsa bile iskonto oranı yükselir ve yatırım kararı rafa kalkabilir.

PİYASA MEKANİĞİ: HABERE DUYARLI KUR, CDS VE BORSA HAREKETLERİ

Kısa vadede, siyasi gerginlik haberleri kurda likidite çekilmeleri ve geniş spreadlerle kendini gösterebilir. Kredi risk primi (CDS) haber akışına tepki verir; tahvil piyasasında yabancı payı düşük olduğunda bile ikincil piyasadaki fiyatlar oynar. Hisse senedi tarafında banka ve büyüme duyarlı sektörlerde volatilite yükselirken, savunma kâğıtlarına görece rotasyon görülebilir. Bu dinamiklerin çoğu “fiyatlanır ve söner”; ancak haber akışı süreklilik kazanırsa oynaklık kalıcılaşır, şirketler riskten korunma (hedge) maliyetlerini artırır ve yeni ihraçlarda talep eğrisi yukarı taşınır.

DOĞRUDAN YATIRIM İÇİN “HİKÂYE” VE “KURAL KİTABI” ŞART

DYY, portföy akımlarından farklıdır; sabittir, geri dönüşü maliyetlidir, tedarik zincirleri ve istihdam yaratır. Bu sermaye sınıfı, siyasetçi tutuklamalarına ilişkin başlıklarda iki şeye bakar: Kurumlar arası denge ve hukuki güvenceler. Yatırımcı; teşvik, vergi ve ruhsat süreçlerinin, siyasi dalgalanmadan bağımsız, teknik esaslara göre yürüdüğünü görmek ister. Bir tutuklama haberi, tek başına yatırım kararını değiştirmeyebilir; fakat yatırım komiteleri “politika sürprizi olasılığı”nı yüksek bulursa, yatırımın ülke riski notunu düşürür ve sermaye maliyeti artar. Bu nedenle, net bir sanayi politikası, öngörülebilir teşvik rejimi ve tahkim–mahkeme süreçlerinde hız–kalite düzeyi, olumsuz haber akışına karşı “tampon” görevi görür.

ESG VE İTİBAR: FONU MALİYEDEN ÖNCE UYARAN SİNYAL

Küresel hissedar yapısı giderek ESG (çevresel, sosyal, yönetişim) kriterleriyle hareket ediyor. Siyasi kutuplaşmanın yükseldiği ve ifade özgürlüğüne ilişkin tartışmaların büyüdüğü dönemlerde, fonların “S” ve “G” kriterleri kırmızı bayrak gösterebilir. Bu, hukuki risk kadar itibar riskidir: Çok uluslu şirketler hem regülatörlere hem tüketicilere karşı hesap verir. İtibar riski—boykot, tedarik kesintisi, dava—beklentisi, yatırım iştahını soğutabilir. Tersine, kurumların şeffaf iletişimi ve uluslararası standartlarla uyum, ESG panellerinde puan artırır ve risk primini düşürür.

SÖZLEŞME İCRASI VE ÇIKIŞ HAKLARI: “EN KÖTÜ SENARYODA NE OLUR?”

Yabancı yatırımcı, ülkeye giriş kadar çıkışı da planlar. Siyasi şok anında sermaye kontrolleri gelir mi? Tahkim kararları tanınır mı? Yerli-yabancı ayrımı yapılmadan ifa edilen yasal güvenceler korunur mu? Bu soruların yanıtı “evet ve öngörülebilir” ise, siyasetçi tutuklamaları gibi stres anları kalıcı sermaye kaçışına dönüşmez. Aksi halde, yatırımcı “opsiyon değerini” artırır; yani yatırım kararını erteler, daha çok azınlık payı alır, ortaklık yerine tedarik anlaşması yapar veya proje finansmanı yerine varlık kiralama–hizmet alımı modellerini seçer.

SEKTÖREL ETKİ: BANKA, ENERJİ, ALTYAPI VE TEKNOLOJİ FARKLAŞIYOR

Siyasi gerginliğe duyarlılık sektörel olarak değişir. Bankacılıkta regülasyon yoğunluğu ve fonlama yapısı nedeniyle haber akışına tepki hızlıdır; kredi-mevduat fiyatlaması ve sendikasyon maliyetleri etkilenebilir. Enerji ve altyapıda uzun vadeli kontratlar ile döviz bazlı gelir formülleri varsa, risk bir kısmı sözleşmeyle yönetilir; ancak lisans ve izin süreçlerinde gecikme olasılığı sermaye maliyetini yükseltebilir. Teknoloji ve hizmetlerde, insan kaynağı ve veri düzenlemelerine ilişkin öngörülebilirlik belirleyicidir. İhracatçı sektörlerde kur seviyesi kısa vadeli rekabet gücü sağlasa da, siyasi tansiyonun sürmesi sipariş sürekliliğini ve finansman koşullarını sınar.

RİSKTEN KORUNMA STRATEJİLERİ: “YAŞANIRSA ZARARI SINIRLA” YAKLAŞIMI

Portföy yöneticileri, siyaset başlıklı haber akışının yoğunlaştığı dönemlerde delta-nötr stratejiler, türev enstrümanlar ve ülke içi–dışı benzer varlıklar arasında eşleştirme (pair trade) kullanır. DYY tarafında ise doğal hedge (gelir–gider para birimi uyumu), yerel tedarik zinciri derinleştirme ve aşamalı yatırım (tranche) planları tercih edilir. Yatırımcı, hukuki süreçler uzarsa iş gücü, hammadde ve finansman maliyetlerinin nasıl yönetileceğine dair “B planı” görmek ister. Yönetişim kalitesi yüksek projeler, şartlar bozulduğunda bile nakit yaratma kapasitesini korur ve yatırımcıyı “bekle-gör” modunda tutar.

POLİTİKA TUTARLILIĞI: İLETİŞİM TİCARİ MANTIĞI GÜÇLENDİRİR

Siyasetçi tutuklamaları gibi hassas başlıklarda, yürütme–yargı–düzenleyici kurumların dili önemlidir. Teknik süreçlerin siyasi beyanlardan ayrışması, yatırımcı nezdinde güveni artırır. Para ve maliye politikalarının tek hedefe (enflasyonu kalıcı düşürmek ve öngörülebilir büyüme) kilitlenmesi, siyasi gerginlik kaynaklı haber akışının ekonomik kanallardan geçişini zayıflatır. İletişimde önden yüklemeli yol haritası, verinin zamanında ve eksiksiz paylaşımı, “beklenti yönetimi” kanalıyla kur ve faiz oynaklığını sınırlayabilir.

TOPLUMSAL TANSİYONUN İKİNCİL ETKİLERİ: ÜRETİM, TURİZM, İSTİHDAM

Siyasi gerilim yüksek seyrederse, toplumsal huzursuzluk riski ve bunun “kentsel işletme” maliyeti gündeme gelir. Turizmde rezervasyon iptalleri, hizmetlerde talep kaymaları, perakendede tüketici güveninin zayıflaması gibi kanallar oluşabilir. Sanayide tedarik ve lojistikte gecikme ihtimali, işletme sermayesi gereksinimini artırır. Bu ikincil etkiler, siyasi belirsizlik yatışana kadar yatırımcıyı “pozisyon küçültme” veya “bekle-gör” tutumuna iter. Belirsizliğin hızlı ve hukuka uygun şekilde yönetilmesi, ikinci tur etkileri minimize eder.

RATING VE FON YÖNERGELERİ: KURUMSAL ÇITAYI KİM BELİRLİYOR?

Uluslararası derecelendirme kuruluşları ve büyük emeklilik–sigorta fonlarının iç yönergeleri, bazı siyasi ve hukuki eşikler için “uyarı seviyeleri” tanımlar. Siyasetçilerin tutuklanması haberleri, tek başına not kararını belirlemez; ancak kurumların bağımsızlığı ve hukuki sürecin öngörülebilirliği tartışma konusu olursa, görünüm revizyonları gündeme gelebilir. Görünüm negatife dönerse, ihraçların talep tarafı daralır ve fiyatlama yatırımcı lehine (ihraççı aleyhine) kayar. Tersine, süreç şeffaf ve standartlara uygun yönetilirse, not ve görünüm kanalıyla sermaye maliyetindeki baskı sınırlı kalır.

POLİTİKA TARAFININ ARAÇ SETİ: BELİRSİZLİĞİ AZALT, HUKUKU GÜÇLENDİR

Yatırımcı güvenini korumak için izlenebilecek yol haritası net: (1) Usule uygun, makul sürede işleyen ve kamuoyuna açık hukuki süreç; (2) Düzenleyici kurumların bağımsızlığına saygı ve teknik kararların siyaset üstü yönetimi; (3) Para–maliye politikasında tutarlılık, dezenflasyonla uyumlu iletişim; (4) Yatırım ortamında tek durak ofis, tahkim ve arabuluculuk süreçlerinde hız–kalite; (5) Kamu ihaleleri ve ruhsat–izin süreçlerinde şeffaflık ve dijitalleşme. Bu adımlar, haber akışına rağmen risk priminin aşırı bozulmasını engeller.

YATIRIMCININ ADAPTASYON CEVABI: SEÇİCİLİK, AŞAMALILIK, ORTAKLIK

Küresel sermaye “kaçmak” yerine giderek daha seçici hâle geliyor. Siyasi belirsizliğin yükseldiği dönemlerde, yatırımcılar ülke içi sektörler arasında ayrım yapar; döviz geliri olan, borçluluğu yönetilebilir ve nakit dönüşü güçlü şirketleri tercih eder. DYY tarafında ise aşamalı yatırım planları, yerli ortakla risk paylaşımı ve yerel tedarik zinciri entegrasyonu öne çıkar. Bu sayede, belirsizlik geçici olduğunda fırsat pencereleri hızla değerlendirilebilir; kalıcı hâle geldiğinde ise zarar sınırlanır.

SORUNUN ÖZÜ: HUKUKİ GÜVENLİK SERMAYENİN EN UCUZ SİGORTASI

Siyasetçi tutuklamaları, doğası gereği siyasidir; fakat uluslararası yatırımcı için sonuç bütünüyle finanstır. Hukukun üstünlüğü, mülkiyet hakkı, ifade ve örgütlenme özgürlüğü gibi başlıklar; soyut ilkeler olmaktan önce, bilançoların iskonto oranını belirleyen somut parametrelerdir. Türkiye’nin üretim kapasitesi, insan kaynağı ve coğrafi avantajları güçlü bir yatırım hikâyesi sunar. Bu hikâyenin kalıcı sermayeye dönüşmesi, siyasi dalgalanmaların hukuk devleti ilkeleriyle çerçevelenmesine ve kurumların öngörülebilir yönetimine bağlıdır.

BELİRSİZLİK YÖNETİLİRSE “KAÇIŞ” DEĞİL “BEKLE–GÖR” AĞIR BASAR

Uluslararası yatırımcı, siyasetin doğasında dalgalanma olduğunu bilir; bu nedenle tekil haberlere değil, süreçlerin bütününe ve kurumların kalitesine bakar. Siyasetçilerin tutuklanmasına ilişkin gelişmeler şeffaf, öngörülebilir ve hukuka uygun biçimde ele alınır; makro politikalarla çelişmeyen bir iletişim dili kullanılırsa, yabancı sermayede “toptan kaçış” yerine “seçici bekleyiş” baskın hâle gelir. Tersi durumda, risk primi ve sermaye maliyeti kalıcı olarak yükselir; uzun vadeli yatırımcı da masadan kalkar. Özetle: Sermaye, belirsizliği sevmez. Belirsizliği azaltan her adım, kurdan önce güveni, güven tesis edildiğinde ise yatırım ufkunu uzatır.