ROMA İMPEYATORLUĞU DÖNEMİNE AİT SU DAĞITIM SİSTEMİ ORTAYA ÇIKTI

Diyarbakır’daki 3 bin yıllık Zerzevan Kalesi, Roma İmparatorluğu döneminde “askeri yerleşim” olarak kullanıldı ve burada 1800 yıllık bir su dağıtım sistemi gün yüzüne çıkarıldı. Çınar ilçesine 13 kilometre mesafedeki Demirölçek Mahallesi yakınında, 124 metre yükseklikteki kayalık bir tepede bulunan bu kale, dünyada bilinen son Mithras Tapınağı’nın bulunduğu yer olarak da ön plana çıkıyor. Bilimsel kazılar sayesinde bu tarihi mekan, geçmişe ışık tutarken, UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi’ne 2020 yılında dahil edilmesi kentin turizm açısından değerini artırdı.

ÇALIŞMALARIN KAPSAMI VE KATKI SAĞLAYAN KURULUMLAR

Kültür ve Turizm Bakanlığı, Valilik, Çınar Kaymakamlığı, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi, Diyarbakır Müzesi Müdürlüğü ve Dicle Üniversitesi gibi birçok kurumun katılımıyla 2014 yılında başlatılan kazılar yıl boyunca devam ediyor. Kale ve çevresindeki 1000 dönüm alanda şimdiye kadar 15 metre yüksekliğinde ve 1200 metre uzunluğunda sur kalıntıları, 21 metre yüksekliğinde savunma kulesi ile yer altı kilisesi gibi birçok yapı tespit edildi. Ayrıca, milattan sonra 4. yüzyılda önemini kaybeden yer altı tapınağından çok sayıda esere ulaşıldı.

İLERİ TEKNOLOJİLERİN İZLERİ GÜN YÜZÜNE ÇIKTI

Kazı Heyeti Başkanı Prof. Dr. Aytaç Coşkun, 3 bin yıllık Zerzevan Kalesi’nin askeri yerleşim alanı olduğunu belirterek, bu kalede 2014 yılından bu yana devam eden kazıların “Geleceğe Miras Projesi” çerçevesinde yapıldığını vurguladı. Coşkun, “Kalede, Roma’nın büyük bir mühendislik harikası su sistemi bulunuyor” diyerek, şu ana kadar su kanallarının tespit edildiğini kaydetti. 63 su sarnıcının varlığı ve bunlardan birinin 4 bin ton su tutma kapasitesine sahip olması da açıklanırken, suyun 8,5 kilometre uzaklıktan getirildiği belirtildi.

BASINÇ SİSTEMİNE DİKKAT ÇEKİLDİ

Zerzevan Kalesi’nde ortaya çıkan su dağıtım sisteminde künk kalıntılarının bulunması, dönemin basınç sistemlerinin kullanıldığını kanıtlıyor. Prof. Dr. Coşkun, şunları ifade etti: “Su, bu borular sayesinde yüksek seviyelere basınçla çıkarılıyor. Hem de künk sistemi kullanılarak suyun basınçla yukarı seviyelere çıkartılıp diğer alanlara dağıtımı sağlanmış.” Kalede ayrıca, matara parçalarının bulunması, burada yaşayan askerler ve sivillerin suyu taşımalarının önemini vurguluyor.

TARİHİ ÖNEMİ VE STRATEJİK KONUMU

Zerzevan Kalesi, antik yol güzergahında stratejik bir noktada yer alıyor. Amida ile Dara arasında olan bu kale, Roma sınır garnizonu olarak büyük mücadelelere sahne oldu. Roma döneminde milattan sonra 3. yüzyılda kesintisiz olarak kullanılan kalenin yapıları, çeşitli dönemlerde onarılarak günümüze ulaştı. Bu alan, hem mimari hem de mühendislik açısından Roma İmparatorluğu’ndaki gelişmelerin önemli bir örneğini sunuyor.