Fermi Paradoksu VE TÜRKİYE’NİN EKONOMİK SESSİZLİĞİ

İktisatçı Mahfi Eğilmez, “Büyük Sessizlik Kuramı” başlıklı yazısında, fizikçi Enrico Fermi’nin evrendeki uygarlıkların varlığına rağmen iletişim eksikliğini sorgulayan Fermi Paradoksu’nu, Türkiye’nin ekonomik ve sosyal sorunlarıyla ilişkilendiriyor. Yüksek enflasyon, düşük büyüme, gelir dağılımındaki bozulma ve orta sınıfın yok olmasına rağmen, toplumun geniş kesimlerinin hayat pahalılığına karşı duyarsız kalmasını “Türkiye’ye özgü bir büyük sessizlik” olarak tanımlıyor. Eğilmez, “Satın alma gücümüz eridi, özel okul fiyatları Avrupa’yı geçti, ama kimse sesini çıkarmıyor” diyerek bu sessizliğin arkasındaki dinamikleri inceliyor.

TÜRKİYE’NİN EKONOMİK SORUNLARI VE ORTA SINIFIN YOK OLUŞU

Eğilmez, Fermi Paradoksu’nun evrendeki uygarlıkların var olma olasılığına rağmen onlardan iz ya da iletişim olmaması çelişkisini hatırlatıyor. Türkiye’deki ekonomik sorunlara rağmen toplumun sessizliğini bu paradoksa benzetiyor: “Yaşam giderek pahalı hale geliyor, ama buna ses çıkaranların sayısı az. Herkes sessizce artan fiyatlara uyum sağlıyor.” Eğilmez, özellikle düşük gelir gruplarının durumu “kader” ya da “sınav” olarak benimsemesinin, bu sessizliğin nedenlerinden biri olduğunu ifade ediyor.

Eğilmez, Türkiye’deki temel sorunları şu şekilde sıralıyor: Yüksek enflasyon ve düşük büyüme, gelir dağılımındaki bozulma ve orta sınıfın yok oluşu. Örneğin, Türkiye İstatistik Kurumu’na göre, Nisan 2025’te yıllık enflasyon %65 seviyesine ulaşıyor. Gelir dağılımı bozulması ile birlikte, nüfusun 17 milyonunun yıllık geliri Portekiz seviyesinde (27 bin dolar), 17 milyonunun Brezilya seviyesinde (10 bin dolar), 17 milyonunun Tayland seviyesinde (7 bin dolar), 51 milyonunun ise Mısır seviyesinde (3 bin dolar) kalıyor. Orta sınıfın erimesinin, sosyal ve ekonomik dengeleri tehdit ettiğini vurgulayan Eğilmez, “Orta sınıfın yok olması, çok büyük bir sorun” diyor.

ÖZEL OKUL FİYATLARI VE SATIN ALMA GÜCÜ

Eğilmez, özel okul fiyatlarını örnek göstererek satın alma gücünün nasıl eridiğini gösteriyor: Türkiye’de özel okul ücretleri yıllık ortalama 30 bin dolarken, Portekiz’de 6 bin dolar, Brezilya’da 5 bin dolar, Fransa ve Almanya’da ise 20 bin dolar. Türkiye’deki ücretlerin, kişi başına geliri 4 kat daha yüksek olan Avrupa ülkelerini bile geçtiğini belirtiyor. “Eskiden gelirler düşüktü, ama hayat Avrupa kadar pahalı değildi. Satın alma gücü yüksekti. Şimdi kiralar, otomobil ve gıda fiyatları dünya ortalamalarını aştı” diyor. Eğilmez, bu durumu özellikle son 10 yılda ve “faiz neden, enflasyon sonuç” yaklaşımının uygulandığı son birkaç yılda daha belirgin hale geldiğini ekliyor.

NEDEN SESSİZLİK?

Eğilmez, toplumun tepkisizliğinin nedenlerini şöyle açıklıyor: Düşük gelir gruplarının durumu “kader” veya “sınav” olarak kabul etmesi, geliri nispeten yüksek olan 17 milyon kişinin daha fazla itiraz etmesine rağmen genel eylemsizliğin devam etmesi ve düşük tutulan kurun, satın alma gücü paritesinde yanılsama yaratmasına karşı gerçekte fiyatların Avrupa’yı aştığını belirtiyor.