F-35’LER VE GÜVENİLİRLİK SORUNLARI

F-35 savaş uçakları, gündemdeki önemini korumaya devam ediyor. ABD’li Lockheed Martin tarafından üretilen bu uçaklar, güvenilirlik ve bakım ile ilgili sorunlar nedeniyle zaman zaman tartışmalara neden oluyor. Kaliforniya eyaletinde donanmaya ait bir F-35 savaş uçağının düşmesi, geçmişteki kazaları yeniden gündeme taşıdı. 2018’den bu yana F-35’lerin yaşadığı 10’dan fazla ciddi kaza tek bir haberde derlendi.

KAZALARIN DOSYASI

28 Eylül 2018’de ABD ordusuna ait bir F-35B savaş uçağı, eğitim uçuşu sırasında South Carolina kıyılarında düştü. Pilot, fırlatma sistemi sayesinde güvenli şekilde uçaktan çıkmayı başardı. Bu kaza, motor yakıt tüpünün patlamasıyla meydana geldi ve üretim hatası olduğu ifade edildi. 9 Nisan 2019’da ise Japonya Hava Kuvvetlerine ait bir F-35A, eğitim tatbikatında kayboldu. Uçağın, Pasifik Okyanusu’na düştüğü belirlendi ve kazada hayatını kaybeden pilotun cesedi aylar sonra bulundu.

19 Mayıs 2020’de ise ABD Hava Kuvvetlerine bağlı bir F-35, Florida’daki Eglin Hava Kuvvetleri Üssü’ne zorunlu iniş yaptıktan sonra devrildi ve yangın çıktı. Yapılan soruşturma, kazanın sebebinin kontrolsüz hız ve uçuş kontrolündeki sorunlar olduğunu belirledi. 29 Eylül 2020’de, ABD Deniz Piyadelerine ait bir F-35, havada yakıt ikmali sırasında kazaya uğradı; pilot fırlatma sistemiyle kurtulurken, uçak kullanılamaz hale geldi.

YENİ DÜŞÜŞLER VE SONUÇLAR

17 Kasım 2021’de İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetlerine ait bir F-35B uçağı, HMS Queen Elizabeth uçak gemisinden kalkış sırasında kaza yaşadı. Pilot, fırlatma sistemiyle güvenle kurtuldu. Güney Kore Hava Kuvvetlerine ait F-35A’nın 4 Ocak 2022’de acil iniş yapması, bir kartalla çarpışmadan kaynaklandı ve uçak hasar gördü. 24 Ocak 2022’de, USS Carl Vinson uçak gemisine iniş yapmaya çalışan bir F-35, geminin güvertesine çarparak denize düştü; pilot yine fırlatma sistemi ile kurtuldu ve olayda 7 denizci yaralandı.

En son olarak 30 Temmuz 2025’te ABD’nin California eyaletinde, donanmaya ait bir F-35 uçağı düştü. Kazadan sağ kurtulan pilot, fırlatma sistemi ile havaya kalkmayı başardı. Görüntülerde, uçağın düştüğü alanda yangın ve yoğun duman görüldü.

GÜVENİLİRLİK RİSKLERİ VE MALIYETLER

ABD Operasyonel Test ve Değerlendirme Müdürlüğü’ne göre, 2023’te F-35’ler güvenilirlik ve bakım zorlukları yaşadı. Hedeflenen yüzde 65’lik görev hazır olma oranının altında kalarak yalnızca yüzde 51 performans gösterdi. 2024 raporları, F-35’in güvenilirlik kriterlerine ulaşamadığını da ortaya koydu. Ayrıca, F-35 filosunun maliyetinin 2018’de 1.1 trilyon dolardan 2023’te 1.58 trilyon dolara yükseldiği bilgisi paylaşıldı.

ELON MUSK’IN ELEŞTİREL GÖRÜŞLERİ

SpaceX’in sahibi Elon Musk, F-35 uçaklarına eleştirel bir yaklaşım sergiliyor. Musk, tasarımın “ihtiyaç ve hedeflerin yanlış belirlenmesi” sonucu hatalı bir temele dayandığını ifade etti. Ayrıca, insansız hava araçlarının yaygınlaşmasıyla mürettebatlı savaş uçaklarının demode hale geldiğini savundu. Musk’ın eleştirileri, ABD’nin F-35 politikasında bir değişiklik olup olmayacağı konusunda soru işaretleri meydana getirdi.