ULUSLARARASI ATOM ENERJİSİ AJANSI VE İRAN’IN URANYUMU

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı Başkanı Rafael Grossi, günlerdir aynı sorguyu gündeme getiriyor: “İran’ın ürettiği yüzlerce kilo zenginleştirilmiş uranyum nerede?” Bu sorunun yanıtını bulmak ise oldukça zor görünüyor. ABD, İran’ın nükleer programının tamamen ortadan kaldırıldığını iddia etse de Rusya, İsrail ve ABD medyası İran’ın programına devam ettiğini aktarıyor. Grossi, İran’a bu soruyu yönelttiğinde ise kısa ve net bir yanıt aldı: “Sizi ilgilendirmez.” Ancak Grossi’nin bu uranyumun akibeti hakkında bazı öngörüleri var.

İRAN’IN NÜKLEER PROGRAMININ UMUDU

Donald Trump, İran’ın nükleer programını “tamamen yok ettiğini” belirtmişti. Fakat saldırı öncesinde Fardo’da onlarca kamyonun sıraya girdiği gözlemlendi. Bu durum, İran’ın büyük miktarda zenginleştirilmiş uranyumu başka bir yere taşımış olabileceğini düşündürüyor. İngiliz basını The Telegraph, bu konuda makul bir tahmin sunuyor. İran’ın Kazma Dağı’nın derinliklerindeki bir tesisin, nükleer programını sürdürebilmesi için ideal bir seçenek olabileceği öne sürülüyor. Bu tesis, Fardo’nun 145 kilometre güneyinde, Natanz’a oldukça yakın bir alanda konumlanıyor. Kazma Dağı tesisi, yıllar içinde sessizce genişletildi ve güçlendirildi. İsrailli uzman Sima Shine, İran’ın yüzlerce gelişmiş santrifüjü gizli yerlerde sakladığını ifade etti. Bu cihazlar, nükleer bomba üretimi için gerekli uranyumu elde etmekte kullanılıyor. Uzmanlar, zenginleştirilmiş uranyumun burada saklanabileceğini belirtiyor. Grossi, “Burası belli ki önemli faaliyetlere sahne oluyor” dedi.

ABD’NİN BU TESİS İÇİN BOMBASI YETERSİZ

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, İran’daki tehlikenin arttığını ifade etti. İran’ın gizlice uranyum zenginleştirme riskinin iki katına çıktığına dikkat çekti. Trump’ın arabuluculuğuyla sağlanan kırılgan bir ateşkes olmasına rağmen, İran’ın bu durumu nükleer bomba geliştirmek için kullanabileceği endişeleri artıyor. Uzmanlar, Kazma Dağı’nda zenginleştirilmiş uranyum üretiminin hızlanmış olabileceğini vurguluyor. Uydu görüntüleri, tesisin Fardo üssünden daha da derinlere inmekte olduğunu gösteriyor. ABD, geçmişte Fardo üssüne ulaşmak için Dünya tarihinde ilk kez yarım tonluk GBU-57 bombalarını kullanmıştı. Ancak Kazma Dağı’nın derinliklerindeki bu tesise, bu bombaların bile etki etmesi zor görünüyor. Reuel Marc Gerecht, “Bu tesis, ABD Hava Kuvvetleri’nin bile yok etmekte zorlanacağı bir yer” dedi.

NÜKLEER BOMBA GEREKİYOR, BAŞKA ÇARE YOK

İran, 2018’de ABD’nin nükleer anlaşmadan çekilmesinin ardından Fardo’daki zenginleştirme faaliyetlerine büyük bir hız verdi. 2021’de Natanz’daki patlamanın ardından uranyumun saflığını yüzde 60’a çıkardı. Son zamanlarda ise yaklaşık 409 kilo yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyum stoklamış durumda. İran, programını olası saldırılara karşı farklı tesislere yayma stratejisi izliyor. Ajansın erişemediği birçok tesiste tahminen 6 bin gelişmiş santrifüj bulunuyor. Son günlerde İran ve İsrail karşılıklı füze saldırıları gerçekleştirdi. ABD de İran’ın nükleer tesislerine yönelik hava saldırıları ile doğrudan müdahale etti. İran, buna karşılık Katar’daki Al Udeid hava üssüne balistik füzelerle yanıt verdi. Akabinde geçici bir ateşkes sağlandı; fakat İsrail, salı sabahı İran’da yeni hedeflere saldırdı. Trump, Netanyahu’ya ateşkes kurallarına uyması gerektiğini iletti. İran’daki savaş yanlıları ise hızlıca nükleer bomba üretme çağrısı yapıyor. Meclis üyelerinden Ahmet Naderi, “Bir nükleer bomba denemesi yapmalıyız, başka yol yok” dedi.