Türkiye’nin en önemli doğa ve tarih merkezi olan İstanbul, zengin tarihinin yanı sıra jeolojik bir tehlikenin de pençesine hapsolmuş durumda. Marmara Denizi’nin derinliklerinde, bilim insanlarının dikkatle takip ettiği fay hattında biriken enerji, giderek belirgin hale gelerek tehdit oluşturuyor. Karadeniz ile Ege Denizi’ni bağlayan bu iç denizin altındaki Ana Marmara Fayı, son yirmi yılda artan büyüklükteki depremler nedeniyle yeniden gündeme geldi. Science dergisinde yayımlanan yeni bir araştırma, bu fay hattındaki sarsıntıların doğuya doğru ilerlediğini ve İstanbul’un güneyindeki sulara ulaşabilecek büyük bir depremin ihtimalini gündeme getiriyor. Uzmanlar, bu olağan dışı örüntünün sürmesi halinde, 16 milyonluk şehrin 7,0 büyüklüğünde bir depreme maruz kalabileceği uyarısını yapıyor.

YENİ ARAŞTIRMALAR VE GÖZLEMLER

Son yirmi yıl boyunca meydana gelen depremler, iç deniz altındaki fay hattında artan bir hızla ilerliyor. Nisan ayında kaydedilen 6,2 büyüklüğündeki sarsıntı, bu gelişmelerin son halkası oldu. Eğer bu örüntü devam ederse, Türkiye’nin en büyük kentinin güneyindekilere ulaşacak büyük bir altyapı sorunuyla karşılaşılabilir. Çalışmaya dâhil olmayan University College London’dan sismolog Stephen Hicks, “İstanbul hedef tahtasında” sözleriyle durumu özetliyor. Perşembe günü Science dergisinde yayınlanan yeni araştırma, güçlü depremlerin, Ana Marmara Fayı’nın yaklaşık 15 ila 21 kilometre uzunluğundaki kilitli bölümüne doğru ilerlediğini ortaya koyuyor. Bu durum, İstanbul’da 7,0 ya da daha büyük bir depremin tetiklenme olasılığını artırıyor.

GEÇMİŞTEKİ DEPREMLERİN İZLERİ

Almanya’daki bir araştırma merkezinde görev yapan sismolog Patricia Martínez-Garzón da, depremlerin öngörülemez olduğunu vurguluyor. Ancak bu tür olayların nasıl tetiklenebileceğini anlamanın kritik önem taşıdığına dikkat çekiyor. Türkiye’nin yıkıcı depremler geçmişi, son olarak Şubat 2023’te meydana gelen iki büyük depremle bir kez daha hatırlatıldı. Nüfus yoğunluğu açısından risk teşkil eden İstanbul’un olası bir depremle karşılaşacağı gerçeği, uzmanlar arasında geniş bir mutabakatla kabul görüyor. Cornell Üniversitesi’nden deprem bilimci Judith Hubbard, İstanbul yakınlarında meydana gelecek büyük bir depremin, modern tarihdeki en ağır insani felaketlerden birine yol açabileceğine dair endişelerini dile getiriyor.

JEOSTRATEJİK RİSKLER VE KAYGI

Araştırmada vurgulanan tehlike, Anadolu tektonik levhasının Avrasya levhasına karşı yatay hareket ettiği Kuzey Anadolu Fay Zonu’yla bağlantılı. Yaklaşık 1.200 kilometre uzunluğundaki fay zonunun geniş bir kesimi modern dönemde aktif hale gelirken, İstanbul’un güneybatısındaki Ana Marmara Fayı, tam anlamıyla sükunetini korudu. 1766’da meydana gelen 7,1 büyüklüğündeki depremden beri, bu bölgedeki 160 kilometrelik alan hiç kırılmadı. Son yirmi yıldaki depremler incelendiğinde dikkat çekici bir durum ortaya çıkıyor. 2011’de gerçekleşen 5,2 ve 2012’de kaydedilen 5,1 büyüklüğündeki depremler, ardından Eylül 2019’da 5,8 büyüklüğünde bir sarsıntı ve Nisan 2025’te 6,2 büyüklüğünde bir başka deprem geldi. Gelecek sarsıntının daha güçlü olup olmayacağı, büyük bir merak konusu. Çalışmanın yazarları, bu ihtimali değerlendiriyor.

İSTANBUL’UN DEPREM RİSKİ VE İNSAN ETKENİ

Araştırmalar, fay boyunca depremlerin neden bazen yayıldığına dair net bir bilgi sunmuyor. Ancak tarihteki örneklerden bu durumun gerçekleştiği biliniyor. Cornell Üniversitesi’nden Judith Hubbard, “Bu depremlerin sıradan olarak göç ediyormuş gibi görünme ihtimali yüksek” yorumunda bulunuyor. Ancak mevcut veri setleri, tehlikeli bir gerilimin biriktiğini ortaya koyuyor. Büyük bir depremin yaklaşmakta olduğunu belirten Hubbard, bunun nasıl olacağı konusunda belirsizlikler olduğunu ifade ediyor. Çürüyen yapıların yer aldığı İstanbul, kaçınılmaz bir trajediye ne denli açık bir şehir durumunda; bu riskin artmasında ise insani faktörlerin belirleyici rol oynadığı söyleniyor. Judith Hubbard, “On yıllar süren denetimsiz büyüme ve kentin yoğunlaştırılması, yapı standartlarının etkili şekilde uygulanamaması ve dengesiz zeminler üstüne tesis edilen yapılar, son derece tehlikeli bir tablo yaratıyor” diyor.