Kıbrıslı Rumlar, 1821’den beri hayalini kurdukları “Enosis” yani Kıbrıs’ı Yunanistan’a bağlama fikrini, İngiliz yönetimi döneminde açıkça dile getirerek adımlar atmaya başladı. Yunanistan’ın desteğini alan Kıbrıslı Rumlar, adayı tamamen ele geçirmeyi düşündü fakat diplomatik yollarla istediklerini elde edemeyince, silahlı mücadeleye yöneldi. 1955 yılında terör örgütü EOKA’yı kuran Kıbrıslı Rumlar, 1 Nisan’da kanlı saldırılarına başladı.

KATASTROFİK SONUÇLAR VE TÜRK MUKAVEMET TEŞKİLATI

EOKA, “Enosis”e karşı olan herkesi hedef aldı ve 1958 sonuna kadar 400 Rum, 109 Türk ve 100 İngiliz’i öldürdü. 33 Türk köyü sakinleri baskılar nedeniyle göç etmek zorunda kaldı. Kıbrıs Türkleri, 1958’de tüm savunma yapılarını Türk Mukavemet Teşkilatı (TMT) adı altında birleştirerek direniş gösterdi. Adada yaşanan kaos, 1959’da Zürih ve Londra Antlaşmaları ile kontrol altına alındı. Bu anlaşmalarla Türkiye, Yunanistan ve İngiltere’nin garantörlüğünde 1960’ta Kıbrıs Cumhuriyeti kuruldu. Fakat Türk toplumuna anayasa ile tanınan haklar, 1963’te Rum yönetimi tarafından tek taraflı olarak kaldırıldı ve Kıbrıs Türklerine yönelik saldırılar yeniden başladı.

KANLI NOEL VE KUMSAL KATLİAMI

20 Aralık 1963 gecesi, Lefkoşa’nın Tahtakale semtinde Kıbrıslı Türkler Zeki Halil ve Cemaliye Emirali’nin otomobillerinde vurularak öldürüldü. Bu olaylar, ‘Kanlı Noel’ olarak tarih sayfalarındaki yerini aldı. Saldırılar sonucunda 364 Kıbrıslı Türk hayatını kaybetti ve 103 Türk köyü boşaltıldı. 24 Aralık’ta Lefkoşa’nın Kumsal semtine yapılan saldırılarda, Kıbrıs’taki Türk Alayı’nda görevli Binbaşı Nihat İlhan’ın eşi ve üç çocuğu evlerinin banyosunda katledildi. Bu olay, ‘Kumsal Katliamı’ ya da ‘Banyo Katliamı’ olarak hafızalarda kazıldı ve Kıbrıs Türk halkının yaşadığı vahşetin en acı sembollerinden biri haline geldi.

ERENKÖY DİRENİŞİ VE CENGİZ TOPEL’İN ŞEHİTLİĞİ

5 Ağustos 1964’te, Rum ve Yunan kuvvetleri, Kıbrıs Türklerinin önemli savunma noktalarından Erenköy’e saldırdı. Bu saldırılarla birlikte Yunan savaş uçakları Erenköy’ü bombaladı ve çok sayıda Kıbrıslı Türk şehit oldu. Türkiye, garantörlük hakkını kullanarak sınırlı bir hava harekâtı düzenledi ve Türk Hava Kuvvetleri’nin müdahalesiyle toplu kıyımın önüne geçildi. 8 Ağustos 1964’te gerçekleşen hava çatışmaları sırasında uçağı düşürülen Türk Hava Kuvvetleri pilotu Yüzbaşı Cengiz Topel, sağ kurtulmasına rağmen Rumlar tarafından esir alındı ve ağır işkencelere maruz kaldıktan sonra şehit edildi. Cengiz Topel, Kıbrıs’ta şehit düşen ilk Türk pilotu olarak tarihe geçti.

1974 BARIŞ HAREKATI VE SONUÇLARI

Adada gerilim yıllarca sürdü ve Türkiye, 20 Temmuz 1974’te garantör devlet olarak uluslararası anlaşmalardan doğan hakkını kullanarak Kıbrıs Barış Harekâtı’nı başlattı. Türk Silahlı Kuvvetleri, Kıbrıs Türklerini korumak ve adaya barışı getirmek amacıyla sabaha karşı müdahaleye başladı. Birleşmiş Milletler’in çağrısıyla 22 Temmuz’da ateşkes sağlandı. Ancak sonrasında Cenevre Görüşmeleri, Rum ve Yunan taraflarının uzlaşmaz tavrı ve Kıbrıs Türklerine yönelik katliam tehlikesinin sürmesi nedeniyle sonuçsuz kaldı.

AYŞE TATİLE ÇIKSIN: İKİNCİ AŞAMA HAREKATI

Bu koşullarda, 14 Ağustos 1974’te ‘Ayşe tatile çıksın’ parolasıyla ikinci aşama harekât başlatıldı. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin gerçekleştirdiği müdahale ile adada kalıcı barış ve güvenlik ortamı sağlandı. Bu süreçte 498 Mehmetçik ve 786 Kıbrıslı Türk mücahit şehit oldu. Kıbrıs Barış Harekâtı, Türk tarihine ve Kıbrıs Türk halkının kaderine yön veren önemli bir dönüm noktası oldu.

KIBRIS HAREKATINI DÜNYAYA DUYURAN İLK KAYNAK

Kıbrıs Barış Harekâtı’nın sürecini yakın bir şekilde takip eden Anadolu Ajansı, 20 Temmuz 1974 sabahında başlayan tarihi askeri müdahaleyi dünyaya ilk duyuran haber kaynağı oldu. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin saat 06.00’da başlattığı harekât, AA’ın yalnızca 10 dakika sonra, saat 06.10’da “Başbakan açıkladı: Kıbrıs’tayız” başlığıyla abonelerine servis edildi.

RAPORLAR VE BASIN AÇIKLAMALARI

Hemen ardından “Türk Ordusu Barış İçin Kıbrıs’ta” başlıklı haberle birlikte dönemin Başbakanı Bülent Ecevit’in şu ifadeleri yayımlandı: “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti, Yunanistan’ın 15 Temmuz 1974’te Kıbrıs’taki düzeni silahlı zorbalıkla bozması üzerine, bu sabah şafak vakti, görevini büyük Türk ordusuna vermiştir.” Ecevit’in ardından Başbakan Yardımcısı Necmettin Erbakan da; “Eğer karşımızda dirençle karşılaşmazsak kan dökülmeyecek. Bu hareket, dünya barışının teminine katkı sağlayacaktır” sözlerini aktardı. Anadolu Ajansı, sadece bir haber kurumu değil, tarihe tanıklık eden bir bellek olarak, Kıbrıs Barış Harekâtı’nın hem tanığı hem de ilk sesi oldu.