Kıbrıs Barış Harekâtı Üzerinden 51 Yıl Geçti

KIBRIS BARİŞ HAREKATI’NIN TARİHİ VE GELİŞİMİ

Kıbrıs Barış Harekatı’nın 51. yıl dönümü kutlanıyor. Osmanlı Devleti’nin 1878’de Rusya’ya karşı yaşadığı savaş yenilgisinin ardında, yardım karşılığında geçici olarak İngiltere’ye kiralanan Kıbrıs, 5 Kasım 1914’de İngiltere tarafından tek taraflı olarak ilhak edildi. Ada’nın İngiliz yönetimine resmen devri ise 1923 yılında imzalanan Lozan Antlaşması ile gerçekleşti.

Kıbrıslı Rumlar, 1821 yılından bu yana hayalini kurdukları “Enosis” yani Kıbrıs’ı Yunanistan’a bağlama planını İngiliz yönetimi döneminde açıkça dile getirmeye başladılar. Yunanistan’ın desteğini alan Rumlar, adayı tamamen ele geçireceklerini düşünseler de diplomatik yollarla istediklerini elde edemeyince silahlı mücadeleye yöneldiler. Bu amaçla 1955 yılında EOKA terör örgütünü kuran Kıbrıslı Rumlar, 1 Nisan’da kanlı saldırılarına başladı.

“Enosis”e karşı olan herkesi hedef alan EOKA, 1958 sonuna dek 400 Rum, 109 Türk ve 100 İngiliz’i öldürdü; 33 Türk köyünün sakinleri ise örgütün baskıları nedeniyle göç etmek zorunda kaldı. Kıbrıs Türkleri, 1958’de tüm savunma yapılarını Türk Mukavemet Teşkilatı (TMT) adı altında birleştirdiler. Bozulan düzen, 1959 yılında imzalanan Zürih ve Londra Antlaşmaları ile kontrol altına alınabildi. Türkiye, Yunanistan ve İngiltere’nin garantörlüğü altında 1960’ta Kıbrıs Cumhuriyeti kuruldu. Fakat Türk toplumuna anayasa ile tanınan haklar, 1963’te Rum yönetimi tarafından tek taraflı olarak kaldırıldı ve bu durum sonrasında Kıbrıs Türklerine yönelik saldırılar yeniden başlamış oldu.

20 Aralık 1963 gecesi, Lefkoşa’nın Tahtakale semtinde Kıbrıslı Türkler Zeki Halil ve Cemaliye Emirali’nin otomobillerinde vurularak öldürüldü. Bu saldırılar “Kanlı Noel” olarak tarihe geçti ve sonucunda 364 Kıbrıslı Türk hayatını kaybetti. 24 Aralık’ta Lefkoşa’nın Kumsal semtine yapılan saldırılarda, Kıbrıs’taki Türk Alayı’nda görevli Binbaşı Nihat İlhan’ın eşi ve çocukları evlerinin banyosunda katledildi. “Kumsal Katliamı” olarak bilinen bu trajedi, Kıbrıs Türk halkının yaşadığı vahşetin en acı sembollerinden biri oldu.

5 Ağustos 1964’te Rum ve Yunan kuvvetleri, Kıbrıs Türk halkının önemli savunma noktalarından biri olan Erenköy’e saldırdı. Yunan savaş uçakları Erenköy’ü bombaladı ve çok sayıda Kıbrıslı Türk bu saldırılarda şehit düştü. Bunun üzerine Türkiye, garantörlük hakkını kullanarak sınırlı bir hava harekâtı düzenledi. 8 Ağustos 1964’te meydana gelen hava çatışmalarında, uçağı düşürülen Türk Hava Kuvvetleri pilotu Yüzbaşı Cengiz Topel, paraşütle atlayarak kurtuldu. Ancak Rumlar tarafından esir alındı ve ağır işkencelere maruz kaldı. Cengiz Topel, Kıbrıs’ta şehit düşen ilk Türk pilotu olarak tarihe geçti.

KIBRIS BARIŞ HAREKATI: TÜRKİYE’NİN MÜDAHELESİ

Adadaki gerilim devam ederken, Türkiye 20 Temmuz 1974’te garantör devlet olarak haklarını kullanarak Kıbrıs Barış Harekatı’nı başlattı. Türk Silahlı Kuvvetleri, Kıbrıs Türklerini korumak ve adaya barışı getirmek için sabaha karşı müdahalede bulundu. Birleşmiş Milletler’in çağrısıyla 22 Temmuz’da ateşkes sağlandı. Ancak kısa süre sonra başlayan Cenevre Görüşmeleri, Rum ve Yunan taraflarının uzlaşmaz tutumu nedeniyle sonuçsuz kalmış oldu.

14 Ağustos 1974’te ‘Ayşe tatile çıksın’ parolasıyla ikinci aşama harekât başladı. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin müdahalesi ile adada kalıcı barış ve güvenlik sağlandı. Bu süreçte 498 Mehmetçik ve 786 Kıbrıslı Türk mücahit şehitlik mertebesine ulaştı. Kıbrıs Barış Harekatı, hem Türk tarihinde hem de Kıbrıs Türk halkının kaderine yön veren bir dönüm noktası oldu.

KIBRIS BARIŞ HAREKATI’NI DUYURAN İLK KAYNAK

Kıbrıs Barış Harekatı’nın tüm sürecini yakından izleyerek kamuoyuna aktaran Anadolu Ajansı, 20 Temmuz 1974 sabahı başlayan askeri müdahaleyi dünyaya ilk duyuran haber kaynağı oldu. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin 06.00’da başlattığı harekâtı, AA, yalnızca 10 dakika sonra, saat 06.10’da “Başbakan açıkladı: Kıbrıs’tayız” başlığıyla abonelerine duyurdu. Ardından “Türk Ordusu Barış İçin Kıbrıs’ta” başlığı ile dönemin Başbakanı Bülent Ecevit’in şu ifadeleri yer aldı: “Yunanistan’ın 15 Temmuz 1974’te Kıbrıs’taki düzeni silahlı zorbalıkla bozması üzerine, bu sabah şafak vakti, görevini büyük Türk ordusuna vermiştir.”

HEYECAN VE ANADOLU AJANSI’NI TAKİP EDEN HİÇBİR KAMUOYU

AA muhabirleri, gelişmeleri anbean aktarırken Türkiye genelinde büyük bir heyecan yaşandı. Ajans, “flaş… flaş… flaş…” koduyla haberini yayına soktu ve halk gelişmeleri öğrenmek için adeta yarıştı. Uluslararası haber ajansları ve radyo kuruluşları, Türk ordusunun müdahalesini duyurdu. Harekâtın hemen ardından, Başbakan Bülent Ecevit ve Başbakan Yardımcısı Necmettin Erbakan, Başbakanlık binası önünde basın toplantısı düzenlediler. Ecevit, “Türk Silahlı Kuvvetlerimiz, Kıbrıs’ta indirme ve çıkarma harekâtına başlamıştır. Allah milletimize, Kıbrıslılara ve tüm insanlığa hayırlı etsin” şeklinde konuştu. Erbakan ise “Eğer karşımızda dirençle karşılaşmazsak kan dökülmeyecek. Bu hareket, dünya barışının teminine katkı sağlayacaktır” dedi.

Anadolu Ajansı, sadece bir haber kaynağı değil, Kıbrıs Barış Harekatı’nın tarihi boyunca önemli bir bellek olarak hizmet etti.