ÇİN’İN ORTADOĞU’DAKİ ROLÜ VE İRAN-İSRAİL ÇATIŞMASI

İran ile İsrail arasındaki artan çatışmalar sürerken, dikkatler dünya ekonomisinde önemli bir yere sahip olan Çin’e yöneliyor. İran’ın petrol ihtiyacının büyük kısmını karşılayan Çin, savaşın gidişatına doğrudan müdahale etmese de durumu yakından takip ediyor. Çin’in İran’a askeri destek vermesi beklenmiyor, sözlü beyanlar ve insani yardımların dışında bir destek vermesi olasılığı düşük görülüyor. Amerikan basınında yer alan haberlere göre, stratejik çıkarlarına rağmen Pekin’in savaşın doğrudan bir parçası olması olası değil.

SAVAŞIN ÇİN’E ETKİLERİ

Çin, 2023 yılında İran ve Suudi Arabistan arasındaki diplomatik normalleşmede arabulucu rolü üstlenmişti. Bu durum, Pekin’in bölgedeki ABD etkisini dengelediği yönünde yorumlanmıştı. Ancak, son iki yılda Ortadoğu’daki etkisinin sorgulandığı bir sürece girilmiş durumda. Savaşın uzama ihtimali, Çin’in ekonomik yapısını ciddi şekilde olumsuz etkileyebilecek unsurlar içeriyor. İran’dan ucuza petrol temin eden Çin, çatışmalar nedeniyle tedarik sorunları ve artan fiyatlarla karşılaşabilir. Ayrıca, Çin’in ithalatının yarısı, İran’ın tehditlerine rağmen Hürmüz Boğazı üzerinden geçiyor.

DİPLOMASİK YANITLAR VE STRATEJİK HESAPLAR

Pekin, İran’a net bir destek içeren açıklamalardan bugüne kadar kaçındı. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin arasında gerçekleşen son telefon görüşmesinde, İsrail’e yönelik kınama ifadeleri kullanılmadı. Benzer şekilde, Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi’nin İsrailli mevkidaşıyla yaptığı görüşmede de kınama ifadeleri yer almadı. Uzmanlar, Çin’in diplomatik çözüm için belli bir arabuluculuk çabası göstermediği için İsrail tarafında bağımsız bir arabulucu olarak görülmediğini belirtiyor.

STRATEJİK FAYDA VE GELECEK PLANLAMALARI

New York Times’a göre, Çin’in savaşı istemediği ancak bu süreçten taktiksel çıkarımlar elde edebileceği düşünülüyor. Uzun sürecek bir çatışma, ABD’nin Asya’daki askeri varlığını Ortadoğu’ya kaydırmasına neden olabilir. Bu, Çin’e bölgede Tayvan gibi meselelerde daha fazla manevra alanı tanıyabilir. Pekin’in Ortadoğu’daki bu krizden alacağı derslerin, gelecekte Tayvan’a yönelik olası askeri adımlarda belirleyici olabileceği değerlendiriliyor. Uzmanlar, devam eden olayların Pekin açısından yalnızca jeopolitik bir gelişme değil, aynı zamanda büyük bir sınav niteliği taşıdığı konusunda hemfikir.