Eğilmez: Ekonomik Sorunlar, Toplum Sessiz!

FİZİKSEL PARADOKS VE TÜRKİYE’NİN EKONOMİK SESSİZLİĞİ

İktisatçı Mahfi Eğilmez, “Büyük Sessizlik Kuramı” isimli yazısında, fizikçi Enrico Fermi’nin evrende iletişim eksikliğini sorgulayan Fermi Paradoksu’nu Türkiye’nin ekonomik ve sosyal meselelerine uyarladı. Eğilmez, yüksek enflasyon, düşük büyüme, gelir dağılımındaki bozulma ve orta sınıfın erimesine rağmen toplumun geniş kesimlerinin hayat pahalılığına karşı tepkisiz kalmasını “Türkiye’ye özgü bir büyük sessizlik” olarak nitelendirdi. “Satın alma gücümüz eridi, özel okul fiyatları Avrupa’yı geçti, ama kimse sesini çıkarmıyor” diyen Eğilmez, bu sessizliğin ardında yatan dinamikleri de inceledi.

ÇAĞDAŞ EKONOMİK SORUNLARIN GÖRÜNÜMÜ

Eğilmez, Fermi Paradoksu’nun, evrende uygarlıkların var olma ihtimaline rağmen onlardan iz veya iletişim olmamasındaki çelişkiden bahsetti. Türkiye’deki ekonomik sorunlara karşı toplumun sessizliğini bu paradoksa benzetti: “Yaşam giderek pahalı hale geliyor, ama buna ses çıkaranların sayısı az. Herkes sessizce artan fiyatlara uyum sağlıyor.” Bu sessizliğin, özellikle düşük gelir gruplarının durumunu “kader” veya “sınav” olarak kabul etmesinden kaynaklandığına dikkat çekti.

ORTA SINIFIN KAYBOLUŞU

Eğilmez, Türkiye’deki başlıca sorunları şöyle sıraladı:

– Yüksek Enflasyon ve Düşük Büyüme: Ekonomik büyümenin yavaşladığı bu dönemde enflasyon hızla yükseldi. TÜİK verilerine göre, Nisan 2025’te yıllık enflasyon %65 seviyesine ulaştı.

– Gelir Dağılımı Bozulması: Nüfusun 17 milyonu Portekiz (27 bin dolar), 17 milyonu Brezilya (10 bin dolar), 17 milyonu Tayland (7 bin dolar), 51 milyonu Mısır (3 bin dolar) seviyesinde yıllık gelire sahip.

– Orta Sınıfın Yok Oluşu: Orta sınıfın azalması, sosyal ve ekonomik dengeleri tehdit ediyor. Eğilmez, “Orta sınıfın yok olması, çok büyük bir sorun” şeklinde değerlendirmelerde bulundu.

EĞİTİMDEKİ PAHALILIK

Eğilmez, özel okul ücretlerini örnek vererek satın alma gücünün ne denli eridiğini vurguladı: Türkiye’de özel okul fiyatları yıllık ortalama 30 bin dolar. Bu rakam, Portekiz’de 6 bin dolar, Brezilya’da 5 bin dolar ve Fransa ile Almanya’da 20 bin dolar seviyesindedir. Türkiye’deki bu ücretler, kişi başına geliri 4 kat fazla olan Avrupa ülkelerini bile geride bırakmış durumda. Eğilmez, “Eskiden gelirler düşüktü, ama hayat Avrupa kadar pahalı değildi. Satın alma gücü yüksekti. Şimdi kiralar, otomobil ve gıda fiyatları dünya ortalamalarını aştı” diyerek özellikle son 10 yılda, “faiz neden, enflasyon sonuç” yaklaşımının uygulandığı son yıllarda bu durumun belirginleştiğini ifade etti.

SESSİZLİĞİN NEDENLERİ

Eğilmez, toplumun tepkisiz kalmasının sebeplerini şu şekilde sıraladı:

– Düşük Gelir Gruplarının Kabullenişi: Geliri Tayland ve Mısır seviyesinde olan 68 milyon insan, durumunu “kader” veya “sınav” olarak görerek bu durumu kabulleniyor.

– Avrupa Düzeyinde Gelir Sahiplerinin İtirazı: Geliri daha yüksek olan 17 milyon kişi daha fazla itirazda bulunsa da, bu durum genel olarak kitleleri etkilemiyor.

– Ekonomik Yanılsama: Düşük tutulan kur, satın alma gücü paritesinde bir yüksek gelir yanılsaması yaratıyor; fakat gerçekte fiyatlar Avrupa standartlarını aşıyor.