F-35 SAVAŞ UÇAKLARININ GÜNDEME GELEN SORUNLARI
F-35 savaş uçakları, gündemdeki konumunu koruyor. ABD merkezli Lockheed Martin tarafından üretilen bu uçaklar, güvenilirlik ve bakım konularındaki problemler nedeniyle bazı tartışmalara neden olabiliyor.
CİDDİ KAZALAR VE GEÇMİŞTEKİ OLAYLAR
Kaliforniya eyaletinde donanmaya ait bir F-35 savaş uçağının düşmesi, daha önce yaşanan kazaları yeniden gündeme taşımış durumda. 2018 yılından bu yana bu uçakların yaşadığı 10’dan fazla ciddi kaza bir araya getirildi. Örneğin, 28 Eylül 2018’de ABD ordusuna ait F-35B uçağı, eğitim uçuşu sırasında South Carolina kıyılarında düştü. Pilot uçağı güvenli bir şekilde terk edebildi. Patlayan motor yakıt tüpünün üretim hatasından kaynaklandığı kaydedildi.
9 Nisan 2019’da Japonya Hava Kuvvetlerine ait bir F-35A, eğitim tatbikatı esnasında kayboldu ve Pasifik Okyanusu’na düştü. Kazadan aylar sonra kaybolan pilotun cesedi bulundu. 19 Mayıs 2020’de ABD Hava Kuvvetlerine ait bir başka F-35, Florida’da zorunlu iniş gerçekleştirdi. İniş sırasında uçağın kontrollerinin kaybedilmesi sonucu devrildiği bildirildi.
29 Eylül 2020 tarihinde, ABD Deniz Piyadelerine ait F-35 savaş uçağında, havada yakıt ikmali sırasında yaşanan bir temas nedeniyle kaza meydana geldi. Pilotuş, uçağı terk ederek kurtuldu, ancak uçak kullanılamaz hale geldi.
17 Kasım 2021’de İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetlerine ait F-35B, HMS Queen Elizabeth gemisinden kalkarken kaza geçirdi. Pilot güvenli bir şekilde uçaktan fırladı ve uçak denizden kurtarıldı. 4 Ocak 2022’de Güney Kore Hava Kuvvetlerine ait F-35A ise bir kuşa çarparak ağır hasar aldı ve envanterden kaldırıldı.
Sonrasında 24 Ocak 2022’de bir F-35, USS Carl Vinson uçak gemisine iniş yaparken kaza yaptı. Pilot uçağı terk etmeyi başardı fakat 7 denizci yaralandı. 19 Ekim 2022’de başka bir F-35, Utah eyaletindeki Hill Hava Kuvvetleri Üssü’ne iniş yaparken düşerek tamamen kullanılamaz hale geldi.
17 Eylül 2023’te, ABD Deniz Piyadelerine ait bir F-35 uçağı, South Carolina’daki bir üsse düştü. Pilot otopilot moduna geçtikten sonra uçağı terk ederek hayatta kaldı. 29 Mayıs 2024’te Lockheed Martin üretimi başka bir F-35, New Mexico’da bir havalimanı yakınında düştü. Pilot, ciddi yaralanmalarla hastaneye kaldırıldı.
29 Ocak 2025’te, Alaska’daki Eielson Hava Kuvvetleri Üssü’nde iken bir F-35 daha düştü ve pilot hastaneye sevk edildi. 30 Temmuz 2025’te ise California’da başka bir F-35, Lemoore Hava Üssü’ne yakın yerlere düştü; pilot fırlatma sistemiyle uçağı terk etmeyi başardı.
GÜVENİLİRLİK VE BAKIM SORUNLARI
ABD Operasyonel Test ve Değerlendirme Müdürlüğü tarafından yayımlanan yıllık raporda, F-35 savaş uçaklarının 2023 yılında güvenilirlik, bakım ve kullanılabilirlik konularında zorluklar yaşadığı belirtildi. Hedeflenen yüzde 65’lik göreve hazırlık oranının altında kalarak sadece yüzde 51 performans gösterdiği vurgulandı. 2024’te yayımlanan bir raporda F-35’in, belirtilen güvenilirlik ve idame edilebilirlik kriterlerini karşılayamadığı ifade edildi.
ABD Hükümeti Hesap Verebilirlik Ofisi’nin 2024 raporunda, “F-35 filosunu ayakta tutma maliyetinin arttığı” belirtildi. Bu maliyetin 2018’de 1,1 trilyon dolara kadar ulaşırken, 2023’te 1,58 trilyon dolara yükseldiği bilgisi verildi. Raporda, “F-35’in görev yerine getirme kabiliyetinin son 5 yılda düştüğü” de değerlendirilmiştir.
ELON MUSK’IN ELEŞTİRLERİ
SpaceX’in sahibi milyarder Elon Musk, F-35 uçaklarına karşı eleştirel bir tutum sergiliyor. Daha önce yaptığı bir paylaşımda, F-35’in tasarımının “yanlış ihtiyaç ve hedeflerin belirlenmesinden kaynaklandığını” ifade ederek, “Bu durum uçağı, pahalı ve karmaşık bir araç haline getiriyor” demişti. Ayrıca, insanlı uçakların dron çağında demode olduğunu ve “pilotların ölümlerine neden olacağını” savunmuştu. Başkan Trump tarafından atanan Musk’ın eleştirileri, ABD’nin F-35 politikasının nasıl şekilleneceği konusunda belirsizlikler doğuruyor. Musk, Nisan ayında da F-35 savaş uçaklarının 2024 yılında “gelişme göstermediğini” belirttiği bir gönderiyi sosyal medyada paylaşmış ve “Mürettebatlı hava araçları, ucuz drone sürüleri tarafından anında yok edilecek” demişti.