İRAN’NIN NÜKLEER PROGRAMI ÜZERİNDEKİ SALDIRILARNIN ETKİSİ

ABD Savunma İstihbarat Ajansı’nın (DIA) raporuna göre, ABD’nin İran’ın nükleer tesislerine gerçekleştirdiği saldırılar, programı yalnızca birkaç ay geriye itiyor. Başkan Donald Trump’ın iddialarının aksine, İran’ın nükleer altyapısının “tamamen yok edilmediği” vurgulanıyor. Konuya yakın iki kaynak, DIA tarafından hazırlanan raporun, Trump ve İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun açıklamalarıyla çeliştiğini belirtiyor. Rapora göre, Fordo, Natanz ve İsfahan’daki nükleer tesislere düzenlenen saldırılar ciddi hasar vermiş fakat tesisler tamamen yok edilmemiş.

NÜKLEER MALZEME STOKU VE SANTRİFÜJLERE ETKİ

Rapor, saldırılardan önce İran’ın nükleer silah üretiminde önemli bir rol oynayan zenginleştirilmiş uranyumun bir kısmının farklı noktalara taşındığını ve bu stokun büyük ölçüde korunduğunu ifade ediyor. Ayrıca, uranyumu silah seviyesine çıkarmak için kullanılan santrifüjlerin büyük bir kısmının da sağlam kaldığı belirtiliyor.

BEYAZ SARAY’IN TEPKİSİ

Beyaz Saray, DIA raporuna sert bir şekilde yanıt vererek “kesinlikle yanlış” ifadesini kullandı. Beyaz Saray Sözcüsü Karoline Leavitt, “Bu sözde değerlendirmeyi sızdırmak, Başkan Trump’ı ve operasyonu başarıyla gerçekleştiren kahraman pilotlarımızı itibarsızlaştırmaya yönelik açık bir girişimdir” açıklamasında bulundu. CIA ve Ulusal İstihbarat Direktörlüğü (ODNI) ise raporla ilgili yorum yapmaktan kaçındı.

TRUMP VE NETANYAHU’NUN AÇIKLAMALARI

Trump, son günlerde yaptığı açıklamalarda, saldırılar sonucunda İran’daki nükleer tesislerin “tamamen yok edildiğini” ve “İran’ın bu tesisleri asla yeniden inşa edemeyeceğini” savundu. Netanyahu da bir televizyonda, “Onlarca yıldır İran’ın nükleer silaha sahip olamayacağını söylüyordum ve bugün ABD ile birlikte İran’ın nükleer programını yerle bir ettik” şeklinde konuştu.

UYDU GÖRÜNTÜLERİ VE ANALİZLER

Amerikan uydu görüntüleme şirketi Maxar Technologies, saldırılardan günler önce Fordo tesisinde çeşitli hareketliliklerin görüldüğünü açıkladı. Şirketin kıdemli direktörü Stephen Wood, “19 Haziran’da çekilen görüntülerde, yer altı tesis girişlerinin toprakla kapatıldığı açıkça görülüyor” şeklinde değerlendirmede bulundu. Uzmanlar, bu hareketliliğin İran’ın yüksek derecede zenginleştirilmiş uranyumunu ve bazı santrifüjleri daha güvenli bir yere taşıdığına işaret edebileceğini düşünüyor.

NÜKLEER TEHDİT GİRİŞİMİ’NİN YORUMLARI

Nükleer Tehdit Girişimi’nin başkan yardımcısı ve eski ABD istihbarat analisti Eric Brewer, “İran’ın %60 saflıktaki uranyumunu Fordo’dan bir kamyona yüklemesi ve başka bir yere taşıması oldukça olası” sözlerini kullanıyor. Ancak, santrifüjlerin hassas yapısı nedeniyle taşınmasının daha zor olduğu belirtiliyor. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Grossi de İran’ın 13 Haziran’da nükleer malzeme ve ekipmanlarını korumak için “özel önlemler” alacaklarını duyurduğunu aktarıyor.

İRAN’DAN YENİ TESİS DUYURUSU

Saldırılardan bir gün önce, İran yetkilileri İsfahan’da üçüncü bir nükleer zenginleştirme tesisi kurduklarını duyurdu. Ancak, ABD ve İsrail’in bombardımanından sonra bu tesisin durumu belirsizliği koruyor.

GİZLİ PROGRAM OLASILIĞI

Silah Kontrolü Derneği’nin Nükleer Silahsızlanma Politikası Direktörü Kelsey Davenport, “Eğer İran santrifüjlerini önceden gizlediyse, çok küçük bir tesisle bu uranyumu hızla silah seviyesine çıkarabilir” açıklamasını yaptı. Ama uzmanlar, İran’ın gizli bir program başlatması durumunda bile, mevcut saldırılar nedeniyle önemli ekipman ve nitelikli personel kayıpları yaşadığı için bu sürecin zor olacağını vurguluyor.

İRAN’IN URANYUM STOKU

Birleşmiş Milletler nükleer gözlemcilerine göre, İran’ın şu anda yaklaşık 408 kilogram %60 saflıkta uranyumu bulunuyor. Teorik olarak, bu miktarın yaklaşık 42 kilogramı %90’a çıkarıldığında bir nükleer bomba yapımı için yeterli olabiliyor. ABD Başkan Yardımcısı JD Vance, “İran’ın %60 oranında zenginleştirilmiş uranyumu olabilir, ancak bunu %90’a çıkaracak ve nükleer silaha dönüştürecek yetenekleri yok edildi. Bu, programlarının yok edilmesi anlamına gelir” ifadelerini kullandı.