ERMENİSTAN’DA GİDEREK ARTAN GERİLİM

Ermenistan’da hükümet ile Ermeni Apostolik Kilisesi arasındaki gerginlik, son dönemlerde yaşanan olaylarla birlikte adeta zirveye ulaştı. Başbakan Nikol Paşinyan, kilisenin kendisini “sünnetli” olmakla itham eden açıklamalarına sert bir cevap verirken, Başpiskopos Bagrat Galstanyan liderliğindeki bir darbe girişiminin güvenlik güçleri tarafından engellendiğini de duyurdu. Bu gelişmeler, ülkedeki siyasi ve dini dinamikleri uluslararası kamuoyunun dikkatine sunuyor.

KİLİSEDEN GELEN SUÇLAMA

Ermeni Apostolik Kilisesi’nin sözcüsü Zareh Aşuryan, Paşinyan’ı “sünnetli” olmakla suçlayarak onun “gerçek bir Hristiyan olmadığını” ima etti. Bu ağır suçlama, Ermenistan’daki din ve devlet ilişkilerinin ne kadar hassas bir yapıya sahip olduğunu bir kez daha gözler önüne serdi. Paşinyan ise bu suçlamaya, kilise lideri Katolikos II. Garegin’in bekarlık yeminini bozarak çocuk sahibi olduğunu iddia ederek yanıt verdi. Paşinyan’ın Aşuryan’a yönelik “Sünnetli olduğum iddiasını kanıtlamaya hazırım” şeklindeki sözleri, tartışmayı daha da kişisel bir noktaya taşıdı.

DARBE GİRİŞİMİ VE TUTUKLAMALAR

25 Haziran’da Paşinyan, Telegram üzerinden yaptığı açıklamada, “kriminal-oligarşik ruhban sınıfı” tarafından düzenlendiğini iddia ettiği bir darbe planının güvenlik güçleri tarafından engellendiğini bildirdi. Ermenistan Soruşturma Komitesi, Başpiskopos Bagrat Galstanyan liderliğindeki bir grubun Kasım 2024’ten bu yana hükümeti devirmek için çalıştığını öne sürdü. Aralarında Galstanyan’ın da bulunduğu 14 kişi tutuklandı ve evlerde yapılan aramalarda silahlar ile sabotaj planlarına dair ses kayıtları ele geçirildi. Yetkililer, Galstanyan ve destekçilerinin çoğunluğu eski asker ve polislerden oluşan yaklaşık bin kişiyi, yolları kapatma, şiddet eylemleri başlatma ve internet erişimini kesme gibi eylemler için organize ettiklerini belirtti. Soruşturma Komitesi, bu planların 23 Haziran’da başlayıp 30 Haziran’da hükümetin devrilmesiyle sonuçlanma hedefinde olduğunu ifade etti.

KİLİSENİN ETKİSİ VE KUTSAL MÜCADELE HAREKETİ

Ermeni Apostolik Kilisesi, Ermenistan’da anayasal olarak özel bir statüye sahip ve toplum üzerinde büyük bir etkiye sahip. Ancak kilise, özellikle 2020’deki Karabağ yenilgisi sonrası Paşinyan’a yönelik eleştirilerini artırdı. Katolikos II. Garegin, yenilginin ardından Paşinyan’ın istifasını talep ederken, Başpiskopos Galstanyan liderliğindeki “Kutsal Mücadele” hareketi, Azerbaycan’a verilen toprak tavizlerine karşı kitlesel protestolar düzenledi. Bu hareket, Paşinyan’ı devirmeyi hedefleyen bir muhalefet platformuna dönüştü. Geçtiğimiz hafta, kilisenin önemli bağışçılarından Rus-Ermeni iş insanı Samvel Karapetyan da darbe girişimi suçlamasıyla tutuklandı ve bu durum gerilimi artırdı. Ermeni medyası, ev aramaları sırasında aralarında Ermenistan Devrimci Federasyonu (Taşnak Partisi) üyelerinin bulunduğu kişilerin de gözaltına alındığını bildirdi.

RUSYA’DAN TEMKİNLİ YANIT

Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov, Ermenistan’daki gelişmelerin “Erivan’ın iç meselesi” olduğunu belirtti ve hukukun üstünlüğüne vurgu yaptı. Peskov, bu krizin Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki barış müzakerelerini etkilememesi gerektiğini ifade etti. Ermenistan’ın son yıllarda Batı’ya yakınlaşması, Rusya ile ilişkilerinde bir gerilim yaratmış durumda.

PAŞİNYAN-KİLİSE ÇATIŞMASININ KÖKENİ

Paşinyan ile kilise arasındaki gerginlik, sadece mevcut olaylarla sınırlı değil. 2020 Karabağ yenilgisi, Azerbaycan’a verilen topraklar ve Paşinyan’ın Türkiye ile normalleşme çabaları, kilisenin muhalefetini tetikledi. Paşinyan’ın, kiliseyi “depo” olarak nitelendirmesi ve II. Garegin’in kişisel hayatına yönelik eleştirileri, dini otoritelerle olan ilişkileri kopma noktasına getirdi. Galstanyan’ın avukatı Ruben Melikyan, tutuklamaları “siyasi bir soruşturma” olarak nitelendirerek kınadı. Kilise de operasyonların güven vermediği ve hükümetin kolluk kuvvetlerini yönlendirdiğini iddia etti.

ERMENİSTAN’IN GELECEĞİ BELYETERSİZ

Paşinyan’ın hem iç siyasette hem de dış ilişkilerde karşılaştığı bu kriz, Ermenistan’ın istikrarını tehdit ediyor. Kilisenin güçlü toplumsal etkisi ve muhalefetin artan baskısı, Paşinyan’ın liderliğini zor bir sınavdan geçiriyor. Öte yandan, Azerbaycan ile barış müzakerelerinin hassas bir dönemde yürütüldüğü düşünülürse, bu iç krizin bölgesel etkileri de dikkatlice izleniyor.