Çin’in Nadir Toprak Mıknatısları İhracat Kısıtlamaları Küresel Otomotiv Sektörünü Sarıyor

ÇİN’İN İHRACAT KISITLAMALARI

Nisan 2025’te Çin’in nadir toprak mıknatıslarına yönelik başlattığı ihracat kısıtlamaları, global otomotiv endüstrisinde büyük sarsıntılara neden oluyor. Otomotiv İnovasyonu İttifakı, General Motors, Toyota, Volkswagen ve Hyundai gibi önemli markaları temsil ederek, 9 Mayıs’ta Trump yönetimine gönderdikleri mektupta, bu mıknatısların kıtlığının ABD’deki otomobil fabrikalarını kapatma riski taşıdığını belirtti.

Nadir toprak mıknatısları, otomatik şanzımanlar, alternatörler, silecek motorları, fren sensörleri, emniyet kemerleri, direksiyon sistemleri ve kameralar gibi kritik parçalarda kullanılıyor. İttifak, “Bu elementlere güvenilir erişim olmazsa, otomotiv tedarikçileri üretim yapamaz. Bu, üretim hacimlerinin azalması veya montaj hatlarının tamamen durması anlamına gelebilir” diye açıkladı. Ayrıca, MEMA ve Araç Tedarikçileri Derneği de aynı mektubu imzalayarak krizin ciddiyetini vurguladı.

İHRACATIN YARIDA KALMASI

Çin, dünya genelinde nadir toprak mıknatıs işleme kapasitesinin %90’ından fazlasını kontrol ediyor. Nisan başında yürürlüğe giren yeni kurallar, ihracatçıların Pekin’den lisans almasını zorunlu kılıyor. Ancak bu süreç karmaşık ve belirsiz belgelerle dolu. Sonuç olarak, Nisan ayında Çin’den nadir toprak mıknatıs ihracatı yarı yarıya azaldı.

Bazı Volkswagen tedarikçileri lisans alabilse de, Hintli otomobil üreticileri henüz lisans almayı başaramadı ve Haziran başında üretim durma riski ile karşı karşıya. Alman Bosch, tedarikçilerinin Çin’in “karmaşık ve zaman alıcı” lisans süreçlerinden şikayetçi olduğunu aktardı.

TRUMP’IN SERT TEPKİSİ

ABD Başkanı Donald Trump, 31 Mayıs’ta Truth Social platformunda, Çin’i, tarifeler ve ticaret kısıtlamalarını geçici olarak kaldırmayı öngören bir anlaşmayı ihlal etmekle suçladı. “Çin, bazıları için şaşırtıcı olmayacak şekilde, bizimle yaptığı anlaşmayı tamamen ihlal etti” dedi.

ABD Ticaret Temsilcisi Jamieson Greer, CNBC’ye yaptığı açıklamada, Çin’in nadir toprak mıknatıs ihracatındaki kısıtlamaları kaldırmayı kabul ettiğini belirtmesine rağmen yeterince hızlı hareket etmediğini söyledi. “Bu kritik minerallerin bazıları söz verildiği şekilde akmıyor” ifadesini kullandı. Hazine Bakanı Scott Bessent ve Greer, bu ay Cenevre’de Çinli yetkililerle konuyu görüştü, ancak ilerleme sınırlı kaldı.

TICARET SAVAŞI VE MİSİLLEME RİSKİ

Çin’in Washington Büyükelçiliği, ihracat kontrollerini kötüye kullanan tarafın ABD olduğunu, özellikle yarı iletken sektöründe bu durumun gözlemlendiğini savundu. Görüşmelere yakın bir ABD’li yetkili, Cenevre’deki görüşmelerin yalnızca tarifeler ve Çin’in karşı önlemlerine odaklandığını, ABD’nin ihracat kontrollerinin anlaşmanın parçası olmadığını belirtti. Ancak Pekin’in lisans süreçlerini ağırdan alması, Washington’un misilleme olarak yeni ihracat kontrolleri getirebileceği endişesini doğuruyor.

TÜRKİYE OTOMOTİV SEKTÖRÜNE ETKİLERİ

Türkiye’de otomotiv sektörü, global tedarik zincirine bağımlı olduğu için bu krizden etkilenme potansiyeline sahip. Ford Otosan, TOGG, Toyota Türkiye ve Hyundai Assan gibi üreticiler, nadir toprak mıknatısları içeren bileşenleri ithal ediyor. Çin’den gelen sevkiyatların aksaması, Türkiye’deki üretim hatlarında gecikmelere veya maliyet artışlarına yol açabilir. Özellikle TOGG’un elektrikli araç üretiminde kullandığı mıknatıslar bu kıtlıktan doğrudan etkileniyor.

ÇÖZÜM ARAYIŞLARI

Otomotiv İnovasyonu İttifakı CEO’su John Bozzella ve MEMA CEO’su Bill Long, sorunun hâlâ çözülmediği ve endişe verici olduğunu vurguladı. Ancak Trump yönetiminin konuya üst düzey müdahalesine minnettar olduklarını ifade ettiler. Uzun vadede, ABD ve müttefikleri nadir toprak tedarik zincirini çeşitlendirmek için çalışmalar yürütüyor. MP Materials, 2025 sonuna kadar Teksas’ta 1.000 ton neodimyum mıknatıs üretmeyi planlıyor, ancak bu miktar Çin’in 2018’deki 138.000 tonluk üretiminin sadece %1’i. Tesla ise nadir toprak kullanımını %25 azalttığını ve gelecekte tamamen kaldırmayı amaçladığını duyurdu.