TRUMP’IN ATEŞKES AÇIKLAMALARI

Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Trump, Kremlin’e 50 gün içerisinde ateşkes anlaşması imzalaması için süre tanımıştı. Eğer bu süre zarfında bir anlaşma sağlanmazsa, Rusya’ya %100 oranında ikincil gümrük vergisi uygulayacak. 28 Temmuz’da İskoçya’da yaptığı konuşmada Trump, ateşkes konusunda herhangi bir ilerleme kaydedilmediği için daha fazla beklemeleri için “hiçbir neden olmadığını” belirtti. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy de, Trump’a mühlet verdiği için teşekkür etti. İkincil gümrük vergisi, bir ülkeyle ticaret yapan diğer ülkelere uygulanan vergiyi ifade ediyor. Örneğin, Rusya’dan gaz veya petrol alan bir ülke, bu durumu sürdürebilmesi halinde, ABD’ye sattığı ürünlerde %100’lük gümrük vergisi ödemek zorunda kalacak. Trump, bu adımla diğer ülkelerin Rusya’dan hammadde almasını engellemeyi hedefliyor ve Rusya’nın gaz ve petrol gelirlerini azaltmak istiyor. Ancak bu durum kolay değil. Avrupa Birliği ve ABD, Rusya’dan ithalatı kademeli olarak azaltma çabasında olsa da birçok Asya, Afrika ve Güney Amerika ülkesi, Rusya’dan hammadde alımını sürdürüyor.

Türkiye’nin Stratejik Yeri

Trump’ın tehditlerini gerçekleştirmesi durumunda, bu ülkeler zor bir tercih yapmak zorunda kalacak: ya Rusya’dan gaz ve petrol almaya devam edecekler ya da ABD’ye ürün satışlarını neredeyse imkansız hale getirecek gümrük vergisiyle karşılaşacaklar. Türkiye de bu ülkeler arasında yer alıyor. OEC’nin 2023 verilerine göre Türkiye, Rusya’nın en büyük üçüncü ticaret ortağı konumunda bulunuyor. Türkiye, Rusya’nın en fazla ihracat yaptığı üçüncü ülke ve en çok ithalat yaptığı ikinci ülke. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, Türkiye’nin 2024’te Rusya’dan aldığı yakıtın değeri 32 milyar doları aşmış durumda. Ayrıca, Türkiye geçen yıl ABD’ye 14,4 milyar dolarlık ihracat yaptı. 2024’te ABD’ye en çok satış yapan sektörler arasında makina, kıymetli taşlar, motorlu taşıtlar, halı ve silah yer alıyor. Bu sektörler üzerindeki %100’lük gümrük vergisi, Türk ürünlerinin ABD pazarına girmesini imkansız hale getirebilir. Ancak uzmanlar, Türkiye’ye istisna tanınabileceği düşüncesinde.

Müzakereler Devam Ediyor

Türk-Amerikan İşadamları Derneği Başkanı Süleyman Ecevit Sanlı, Trump’ın ikinci başkanlık döneminde tüm ülkelere gümrük vergileri getirdiğini, Türkiye’ye ise daha düşük bir oran uyguladığını ifade ediyor. Sanlı, karşılıklı gümrük vergilerinin düşürülmesi için müzakerelerin sürdüğünü belirtiyor. Türkiye’nin petrol rafinerilerinin Rus petrolüne bağımlı olduğunu belirten Sanlı, Türkiye’nin günlük 400 bin varil civarında petrol ithal etmek zorunda olduğunu vurguluyor. “Türkiye’nin Rusya ile komşu olmasından dolayı mecburi bir ilişkisi var. Türkiye ayrıca Ukrayna’yı destekliyor ve barış için girişimlerde de bulunuyor. Bu anlamda Amerikan yönetiminin Türkiye aleyhine sert bir tedbir alacağını düşünmüyorum.” diyor. Ayrıca, Türk ürünlerinin Amerikan pazarına erişimini engelleyecek bir %100’lük gümrük vergisi uygulanmasının olumsuz etki yaratacağını belirtiyor.

İkincil Gümrük Vergilerinin Etkileri

Marmara Üniversitesi İktisat Fakültesi’nden Prof. Mahmut Tekçe, ikincil gümrük vergilerinin Türkiye gibi enerji ithalatçısı ülkeler için ciddi bir risk barındırdığını belirtiyor. Ancak bu riskin nasıl şekilleneceği, ABD’nin bu politikayı ne kadar sert ve hızlı uygulayacağına bağlı. Tekçe, geçmişte Türkiye’nin İran ve Rusya’ya yönelik ikincil yaptırımlardan muaf tutulduğunu hatırlatarak, diplomatik manevra alanı ve stratejik pozisyon sayesinde Türkiye’nin belirli bir esneklik kazanmasının mümkün olduğunu ifade ediyor. “Bu ilişkilerin bu sırada oldukça iyi olduğunu düşünürsek, risk muhtemelen azalacaktır.” diyor.

Uzman Görüşleri

TEPAV Enerji ve İklim Çalışmaları Merkezi’nden Dr. Mühdan Sağlam, %100’lük gümrük vergisi durumunda Türkiye’ye istisna sağlanacağını öngörse de, işlerin bu seviyeye gelmeyeceğini ifade ediyor. “Avrupa ülkeleri kullanmayı bıraktığında, Asya’daki birçok ABD partnerinin hala Rusya’dan gaz alması söz konusu.” diyor. Ayrıca Trump’ın politikalarının öngörülemez olduğunu ve bu nedenle durumun değişebileceğini belirtiyor. Enerji politikalarının uzun vadeli kararlarla belirlendiğini vurgulayan Sağlam, “Hiçbir ülke Trump’ın isteğiyle 50 günde enerji politikasını değiştirmeyecek.” diyerek, Türkiye’nin Rusya’dan aldığı gazın sözleşmesinin sona erdiğini ve iki ülke arasında müzakerelerin sürdüğünü belirtiyor. Türkiye’nin bu süreçte bekleme stratejisi izleyeceği düşünülüyor.