TRUMP’IN ATEŞKES TEHDİDİ VE GÜMRÜK VERGİLERİ

Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Trump, iki hafta önce Kremlin’in 50 gün içinde ateşkes anlaşmasına imza atmadığı takdirde, Rusya’ya %100 oranında ikincil gümrük vergisi uygulayacağını duyurdu. 28 Temmuz’da İskoçya’da yaptığı konuşmada Trump, ateşkes konusunda ilerleme sağlanamaması sebebiyle daha fazla beklemeleri için “hiçbir neden olmadığını” ifade etti. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy de, Trump’a verdiği mühleti gözden geçirdiği için teşekkür etti. İkincil gümrük vergisi, ticaret yapan ülkeler arasında uygulanan bir vergi türü olarak tanımlanıyor. Örneğin, Rusya’dan gaz veya petrol alan bir ülkenin, devam etmesi durumunda ABD’ye sattığı ürünler %100 gümrük vergisine tabi olacak. Trump, bu hamlesiyle diğer ülkelerin Rusya’dan hammadde almasını zorlaştırmak istiyor.

RUSYA İLE TİCARET İLİŞKİLERİ

Ancak bu süreç pek de kolay değil. Avrupa Birliği (AB) ve ABD, kademeli olarak Rusya’dan ithalatı azaltmasına rağmen, birçok Asya, Afrika ve Güney Amerika ülkesi halen Rusya’dan hammadde alımına devam ediyor. Trump’ın tehditlerinin hayata geçmesi halinde, bu ülkeler iki zorlu seçim ile karşılaşacak; ya Rusya’dan gaz ve petrol alımına devam edecekler ya da ABD’ye ürün satışını neredeyse imkansız kılacak bir gümrük vergisi ödeyecekler. Türkiye, bu ülkeler arasında yer alıyor.

TÜRKİYE’NİN RUSYA İLE TİCARETİ

Uluslararası ticaret verilerini analiz eden OEC’nin 2023 verilerine göre, Türkiye, dünyanın en büyük iki ülkesi olan Çin ve Hindistan’dan sonra Rusya’nın en büyük üçüncü ticaret ortağı konumunda. Türkiye, Rusya’nın en çok ihracat yaptığı üçüncü ülke ve en çok ithalat yaptığı ikinci ülke. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verileri, Türkiye’nin 2024 yılında Rusya’dan alacağı yakıtın değerinin 32 milyar doların üzerinde olduğunu gösteriyor. Diğer taraftan, Türkiye geçtiğimiz yıl ABD’ye 14,4 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirmişti. Türkiye’nin 2024’te ABD’ye yoğun satış yaptığı sektörler arasında makine, kıymetli taşlar, motorlu taşıtlar, halı ve silah bulunuyor. Bu sektörlere uygulanacak %100’lük gümrük vergisi, Türk mallarının ABD pazarına girişini önemli ölçüde zorlaştırabilir.

İSTİSNALAR VE MÜZAKERELER

Ancak BBC Türkçe’ye konuşan uzmanlar, Türkiye’ye istisna tanınabileceği görüşünü paylaşıyor. Türk-Amerikan İşadamları Derneği (TABA) Başkanı Süleyman Ecevit Sanlı, Trump’ın ikinci başkanlık döneminde tüm ülkelere gümrük vergileri getirdiğini, Türkiye’ye ise en düşük oranda %10 civarında gümrük vergisi uyguladığını belirtiyor. Sanlı, karşılıklı gümrük vergilerinin düşürülmesi için müzakerelerin devam ettiğini ifade ediyor. Ayrıca Türkiye’deki petrol rafinerilerinin Rus petrolüne bağımlı olduğunu ve Türkiye’nin günlük 400 bin varil petrol ithalatı yapmak zorunda olduğunu vurguluyor. Sanlı, “Türkiye’nin Rusya ile komşu olmasından ötürü mecburi bir ilişkisi var. Türkiye ayrıca Ukrayna’yı destekliyor ve barış için girişimlerde de bulunuyor. Bu bağlamda Amerikan yönetiminin Türkiye aleyhine sert bir tedbir alacağını düşünmüyorum.”

ANKARA-WASHINGTON İLİŞKİLERİ VE RİSKLER

Marmara Üniversitesi İktisat Fakültesi’nden Prof. Mahmut Tekçe, ikincil gümrük vergilerinin “Kağıt üzerinde Türkiye gibi enerji ithalatçısı ülkeler için ciddi bir risk barındırıyor olsa da bu riskin nasıl şekilleneceği, ABD’nin bu politikayı ne kadar katı, hızlı ve ayrım gözetmeden uygulayacağına bağlı” diyor. Tekçe, Türkiye’nin geçmişte İran ve Rusya’ya yönelik ikincil yaptırımlardan muaf tutulduğunu hatırlatıyor. Bu süreçte Türkiye’nin diplomatik manevra alanı ve stratejik konumu sayesinde esneklik sağlayabileceğine inanıyor. Tekçe, “Yaptırımların nasıl uygulanacağı, büyük ölçüde Washington-Ankara hattındaki siyasi atmosferle şekillenecek. Bu ilişkilerin oldukça iyi olduğunu göz önüne alırsak, risk muhtemelen azalacaktır.” ifadelerini kullanıyor.

GELECEK VE ENERJİ POLİTİKALARI

TEPAV Enerji ve İklim Çalışmaları Merkezi’nden enerji politikaları uzmanı Dr. Mühdan Sağlam, %100’lük gümrük vergisi senaryosunda Türkiye’ye istisna sağlanacağını düşünse de işlerin bu noktaya gelmeyeceğini belirtiyor. Sağlam, “Avrupa ülkeleri kullanmayı bıraksalar da Asya’da Japonya gibi ABD’nin pek çok partneri Rusya’dan gaz alıyor. Dahası Trump’ın politikaları öngörülemez. Putin’le bir telefon görüşmesinden sonra 50 günü 150’ye çıkarabilir.”diyor. Enerji politikalarının uzun vadeli kararlarla şekillendiğine vurgu yapan Dr. Sağlam, hiçbir ülkenin Trump istedi diye 50 günde enerji politikasını değiştiremeyeceğinin altını çiziyor. Türkiye’nin Rusya’dan Mavi Akım Boru Hattı üzerinden aldığı gaz sözleşmesinin bu yıl sonunda biteceğini ve iki ülkenin yeni bir sözleşme için müzakerelerine devam ettiğini ifade eden Dr. Sağlam, “ABD bunun yenilenmemesi için Türkiye’ye baskı yapabilir mi?” sorusuna “O zaman Türkiye ABD’ye ‘Rusya’dan aldığım fiyattan ve aynı miktarda gaz verirsen senden alabilirim’ diyebilir” yanıtını veriyor. Dr. Sağlam, Türkiye’nin bu konuda bekle-gör politikası izleyeceğini aktarıyor.